عضو هئیت علمی دانشگاه آبردین با رتبه پروفسوری
عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)
طرح صلحی که در دستور کار استانبول قرار گرفته دارای “نواقص جدّی” و به خصوص “ساختاری” است.
اساسی ترین نقص آن است که هیچ سخنی از ساختار دموکراتیک و نوع حکومت دموکراتیک نیست. برای یک دیکتاتوری نیاز نیست تا نام آن امارت اسلامی باشد، با ده ها اسم دیگر می تواند ساختار غیردمکراتیک داشته باشد، اما برعکس برای یک ساختار دمکراتیک چند نوع بیشتر وجود ندارد (جمهوری، فدرال، پارلمانی، خودمختاری و غیره).
دوم طرح مذکور، دست کسانی را که بخواهند از ساختار دموکراتیک عدول کنند، باز می گذارد، در حالی که دقیقاً باید برعکس باشد و دست های عدول کننده را ببندد. کلی گویی زیاد در طرح دیده می شود، و ضوابط و حدود مشخص نیست. حتی اصل تفکیک قوا که مساله ای پایه ای است در آن ذکر نشده است، چه رسد موارد دیگر.
سوم، در طرح جدید در مقایسه با طرح ترامپ چیز جدیدی جز شعارهای دموکراتیک دیده نمی شود، طرح نیاز به آن دارد تا “اصول و ساختارهای دموکراتیک” در آن برجسته شوند. با همین شعارها حکومت ملاهای رژیم ایران بر سر کار آمد، و در هر حوزه ای دمکراسی را تعطیل کرد و به هیچ مشکلی هم برنخورد. با سخنان گل و بلبل دموکراسی محقق نمی شود، چه بسا به تمسخر گرفته می شود.
چهارم، “اسلام” مدام در آن به کار رفته در حالی که مشکل نیم قرن افغانستان “دقیقاً همین است” که به اسم اسلام هر کسی هر کاری خواست کرد؛ آدم کشت، بمب گذاری کرد (در حالی که اسلام به صراحت می گوید، حتی اگر یکنفر را به ناحق کشتید، انگار همه جهانیان را کشتید. بمب گذاری برای کسی که اصلاً نمی شناسید -توسط طالبان- پرواضح است که نقض اسلام است. همه این جنایت ها را هم طالبانی مرتکب شده که خود را مدافع اسلام می داند. “بروید خودتان را مسخره کنید” –خطاب به طالبان- کسی که مسلمانی شما را باور کند، از خودتان خرتر است)، حکومت وحشی طالبان بر سر کار آمد، سفیر و روزنامه نگار و وکیل را سر برید (که هنوز نیز ادامه دارد) و زنان را موجودی دون انسان در پستوی خانه ها ساخت (همه این کارها را با مادران و خواهران خود کردند، چه رسد دیگران، خجالت هم نمی کشند). مشکل دقیقاً همین است که دین عاطفه ای انسانی است در درون تا به ورطه حیوانیت نیافتیم، همنوع خود را نکشیم، صرفاً به منافعمان فکر نکنیم و در یک کلام “انسان باشیم و بمانیم”، نه شکلی از حکومت یا ساختار اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و غیره. مساله این است ساختار قبیله ای و بربریت اعراب 1400 سال پیش را (که محمد و اسلام برای زدودنش آمدند) به نام اسلام در هر کاری دخالت داده اند. ساختار قبیله ای را در خانواده و جایگاه زنان، جنگ و خونریزی جاهلیت عرب دوران صدر اسلام را به نام جهاد، مسایل پیش پاافتاده حقوقی 1400 سال پیش و حتی قبلتر از آن را به نام فقه اسلامی به مباحث روز حقوقی دنیای پیچیده و متمدن امروز. به عبارتی، طرح صلح کنونی افغانستان باید مشکل اصلی را برطرف کند (زدودن اسلام از هر حوزه نامرتبط)، نه بازتولید نماید.
پنجم، از طرف های اصلی متمدن در استانبول خبری نیست و بیشتر دولت هایی با تفکر متمایل به طالبان دعوت شده اند. پاکستان، قطر، دولت کنونی ترکیه که حامی اخوانی هاست، که خودشان بر سر همین خوانش غلط از اسلام با بقیه جهان مشکل دارند، قرار است مشکل افغانستان را در زمینه دخالت دین در همه چیز برطرف کنند!! بعد از اتحادیه اروپا (که به صراحت در این زمینه از دولت بایدن انتقاد کرد)، چین و روسیه خبری نیست و بانوان افغان در حاشیه هستند و به جای تغییراتی در مفاد قرارداد برحسب مطالبات بانوان، دارند آنان را با گفتگو دست به سر می کنند تا به هر چه هست رضایت دهند!؟
ششم، دوحه قطر و استانبول ترکیه واقعاً مکان های مناسبی هستند، اگر هدف این بوده که طالبان با اسلامگرایان متحجر دیگر جاها همچون اخوانی ها و جماعت اسلامی ها و حتی داعش و القاعده ای که میت با اسامی دیگر رنگ زده، آشنا شوند و بر فتنه ها و حیله ها و تنوع شان بیافزایند!
هفتم، به جای وقت تلف کردن با طالبان، با اربابان شان در اسخبارات پاکستان تعیین تکلیف و تسویه حساب کنید. بسیاری از کسانی که تحت عنوان طالبان افغان می جنگند، اساسا افغانستانی نیستند، طلبه های پاکستانی هستند. پشت پرده جنایت طالبان تحت نام اسلام و جهاد، سازمان اطلاعات و امنیت پاکستان و ژنرال های آن خفته اند که هدف شان ضمیمه بخش پشتون نشین افغانستان به پاکستان است. می توانید از سازمان امنیتی غربی که از تعدادی از آنان بازجویی کردند، گزارش بخواهید تا به شما بگویند، طی بازجوی های مختلف دریافته اند، بسیاری از فرماندهان طالبان، از “ماموران رسمی آی. اس. آی پاکستان” بوده و هستند.
هشتم، عملکرد دولت بایدن تاکنون و به خصوص در خاورمیانه “غیرقابل فهم” بوده و تو گویی همان دولت ترامپ بر سر کار است و تنها بعضی ها شعارها پررنگ شده است. این وضعیت “قابل تداوم” نیست. در صورت تداوم به صراحت بگویم، طرحی دیگر با شما خواهیم ریخت. حجت تمام.
در پایان، بانوان افغانستانی، جامعه مدنی، نهادهای دمکراتیک، دولت، مجلس و ارگ ریاست جمهوری افغانستان محکم سر مواضع شان بایستند. اجازه نمی دهیم، چیزی که طالبان با جنگ و آدم کشی تحت عنوان امارت اسلامی بدست نیاوردند، با قرارداد صلح “تحت عناوین دیگر” در سینی طلایی به ایشان داده شود؛ فقط به این دلیل که آمریکا می خواهد منطقه را ترک کند! از همه راه ها در مقابل آن می ایستیم.
