تمدن هشت هزار و ۱۸۰ساله اسفندقه در جنوب کرمان به عنوان یکی از نخستین سکونتگاههای بشری کلید رمزگشایی اسراری نهفته در دل تاریخ است که این روزها فصل جدید کاووش در آن آغاز شده است.
استان کرمان یکی از مناطق بکر برای باستان شناسان محسوب می شود در این استان حداقل دو هزار محوطه و تپه های تاریخی قرار دارد که بسیاری از آنها هنوز مورد مطالعه و کاووش دقیق قرار نگرفته اند و به دلیل وجود این گنجینه های غنی است که بسیاری از باستانشناسان این استان را کلید شناسایی هویت فرهنگی ایران می دانند.
در کنار سه اثر ثبت جهانی ارگ بم، باغ شاهزاده و روستای صخره ای میمند محوطه های باستانی جنوب استان کرمان بسیاری از تئوری ها نوشته شده در کتابهای تاریخی را به دلیل غنای قابل توجهشان به سخره گرفته اند.
تمدن «ارت» در جنوب کرمان در حاشیه هلیل رود یکی از این محوطه های تاریخی است که کار کاووش و تحقیق در این تپه باستانی به دلیل کمبود اعتبار نیمه کاره رها شد در دو تپه تاریخی کنار صندل جنوبی و شمالی مربوط به تمدن ارت در نزدیکی شهر جیرفت دو لوح گلی کشف شد که قدیمی ترین خط تاریخ بشر بر روی آنها حک شده است.
به دلیل عدم رمز گشایی این خطوط هنوز اسرار تمدن ارت به خوبی نمایان نشده است با این وجود کشف این لوحهای گلی نشان می دهد که کاشف خط در جهان عیلامی ها نیستند و نخستین خطوط نوشته شده توسط بشر در این تمدن نگاشته شده است.
تمدنی با ۸۱۸۰ سال سابقه بی نظیر
در کنار این تمدن کهن اما مناطق غنی و متعدد باستانی در جنوب کرمان وجود دارد که می توان به منطقه باستانی اسفندقه و تپه های تاریخی این بخش از جنوب کرمان اشاره کرد از این تپه ها با قدمت هشت هزار و ۱۸۰ سال به عنوان یکی از نخستین سکونتگاههای بشری در جهان یاد می شود.
تمدنی غنی که تولید سفال را به خوبی می دانسته است و معماری و تولید اشیای سفالی را به زیبایی و مهارت انجام می داده است با تمدنهای اطراف مراوده داشته و یکی از قدرتمندترین تمدنهای عصر خود محسوب می شده است.
کاوش های باستانی در این محوطه از یک سال قبل آغاز شد این درحالی است که در حوزه تمدن جنوب تاکنون حداقل ۱۰ فصل کاوش به وسیله باستانشناسان ایرانی از جمله مجیدزاده، چوبک و نادرعلیدادی‌سلیمانی انجام شده است.
آغاز تحقیق درتپه های گاو کشی
دشت اسفندقه در شهرستان جیرفت شاهد تمدنی پیش از تاریخ به خصوص در کاووشهای تپه گاوکشی بوده است و برای برگزاری نخستین کاووشها چهار کارگاه در این منطقه شکل گرفت و کار پژوهش در این منطقه آغاز شد.
در این فصل از کاووشهای لایه نگاری و مطالعه بر روی نحوه استقرار با هدف شناخت از لایه های فرهنگی انجام شد.
آگاهی باستانشناسان از استقرارهای بی نظیر بشری در این تپه های وقتی با حساسیت بیشتری دنبال شد که متوجه شدند در این منطقه یکی از نخستین استقرار ها و یک جانشینی های بشری در طول تاریخ روی داده است.
به همین دلیل بود که مطالعه بر روی نحوه زندگی این افراد آغاز شد و نحوه زندگی در ادوار مختلف، رژیم غذایی، مهارتها و مشاغل و رفتارهای فرهنگی و مطالعه بر روی گونه های گیاهی و حیوانی مورد استفاده و تولیدات صنعتی این تمدن به صورت جدی انجام شد.
سرپرست هیئت باستانشناسی اسفندقه اظهارداشت: مناطق جنوب کرمان یکی از محوطه های بسیار غنی باستانشناسی در کشور است که مطالعه و بررسی بر روی این محوطه های تاریخی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
علیدادی سلیمانی استقرار در این محوطه را مربوط به دوره نوسنگی دانست و افزود: این تپه های از اهمیت فوق العاده ای برخوردار هستند.
وی از آغاز فصل دوم کاووش در این محوطه تاریخی خبر داد و افزود: در فصل اول شاهد به درست آمدن نتایج جالب توجهی بودیم که از تیرماه سال گذشته آغاز و در مرداد همان سال پایان یافت.
وی افزود: طبق نتایج آزمایش کربن ۱۴ که بر روی چوبهای سوخته کشف شده در این محوطه، قدمت این تمدن به حداقل هشت هزار و ۱۸۰ هزار سال قبل باز می گردد.
سلیمانی ادامه داد: این آمار نشان از وجود تمدنی دارد که لقب قدیمیترین تمدن یک جانشین شرق ایران را به خود نسبت داده است.
سرپرست هیئت باستان شناسی دشت اسفندقه به کشف ظروف سفالی و دیوارهای رنگ شده در این منطقه اشاره کرد و افزود: جنوب کرمان کلکسیونی از ادوار تاریخی است که از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد.
علیدادی سلیمانی افزود: تیغه هایی نیز در این محوطه کشف شده است که نمونه این تیغه ها در اطراف دریاچه وان یافت می شود و این نشان می دهد تمدن اسفندقه با تمدنهای دور دست نیز در ارتباط بوده و داد و ستد داشته است.
تحقیق بر روی رژیم غذایی مردمان کهن
وی با اشاره به کشف گندم، جو و برخی گیاهان از جمله پسته وحشی افزود: ما بر روی رژیم غذایی مردمان این تمدن نیز مطالعه انجام داده ایم.
وی ابراز امیدواری کرد که در فصل جدید کاووشها رازهای جدیدی از این تمدن فاش شود.
در صورت نیاز فصول کاووش ادامه می یابد
سرپرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان نیز اظهارداشت: تاکنون فصلهای مختلف کاووش در جنوب کرمان انجام شده است و دومین فصل کاووش در اسفندقه نیز با توجه به نیازهای علمی و بکر بودن منطقه در حال انجام است.
محمدعلی کدوری گفت: سال گذشته فصل اول کاووش انجام شد و در صورت نیاز فصل های دیگری نیز برگزار می شود.
وی در خصوص سایر محوطه های تاریخی جنوب کرمان افزود: برگزاری این کاووشها با توجه به نیازهای مطالعاتی و بودجه ای اختصاص یافته انجام می شود.
سرپرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان ادامه داد: هم اکنون کارگاههای کاووش در منطقه تشکیل و کار آغاز شده است.
وی بررسی معماری، بررسی نحوه زندگی ساکنان اولیه این تپه ها و لایه نگاری از اهداف این کاووش دانست.
