در 5 کیلومتری شهرستان ” مهریز ” و 40 کیلومتری شهر ” یزد ” ، روستائی است به نام ” سریزد ” ، که نخستین صندوق امانات در دنیا بوده، که با تعداد 468 حجره مجزا از یکدیگر، درون ارگ این روستا قرار داشتند و دارند. که یکی از عجایب بی نظیر در جهان است. کارشناسان می گویند، ایرانی ها این بنای شگفت انگیز را، به عنوان نخستین بانک در گیتی ساخته بوده اند. این صندوق های کاه گلی، که مانند قلک های بزرگ که در کنار همدیگر و بر روی سطح زمین قرار دارند؛ محل امانت گذاری مردم آن زمان در این روستا بوده، و کار امانتداری اشیای گرانبهای مردم را، برای ساکنان آنجا انجام می داده است!
خانم ” هدیه مقدم ” کارشناس و مدیر دفتر توسعه و آبادانی در ارگ ” سریزد ” می گوید: ” سریزد یکی از روستاهای شهرستان مهریز است؛ که قدمتی چند هزار ساله دارد. سالیان درازی مردم وقتی می خواستند وارد شهر یزد بشوند؛ می بایست که از این محدوده می گذشتند؛ و به همین دلیل به آن ” سریزد ” گفته اند. ” ؛ وی اضافه می کند: ” در گذشته، به یزد ” ایساتیس ” می گفتند؛ و پیش از آن با نام ” فرافر ” شناخته می شد. ” ؛ 30 کیلومتر مانده به جنوب شهر یزد، این روستا ” سر یزد ” مشاهده می شود. وقتی به ارگ سریزد می رسید؛ قدیمی ترین بانک جهان، که حاوی باستانی ترین صندوق امانات در دنیا هست را خواهید دید!
در قلعه سریزد، فقط یک مغازه نان فروشی و یک بقالی کوچک وجود دارد. این روستا دارای یک مدرسه کوچک برای بچه های آنجا می باشد. اکنون در این روستا زنان و مردان سالخورده، که فرزندان شان برای کار و تحصیل به روستاها و شهرهای اطراف رفته اند زندگی می کنند. خانه های کاه گلی به صورت پراکنده در سطح روستا دیده می شوند؛ در این فصل از سال هوای آنجا به ویژه در شب بسیار سرد است!
در دور تا دور این قلعه، خندق عمیقی به منظور حفاظت از ارگ سریزد و صندوق های امانات مردم کنده شده بوده است؛ که یا در آن آب می ریختند، و یا در تمامی آنجا آتش می افروختند؛ که آن را از دستبرد بیگانگان محفوظ بدارند. جهت ورود به داخل ارگ مورد نظر، فقط یک درب بزرگ وجود دارد؛ که در بالای آن حفره هائی هستند؛ که به گفته خانم مقدم، اگر یک وقت دزد و غارتگری می خواسته به درون آنجا برود؛ از داخل آن حفره های بالای درب ورودی، بر روی او آب جوش ریخته می شده، که نتواند تحمل کند. بعد از درب اصلی، به دومین درب ورودی که می رسید؛ دالان های کوچک تو در توئی را خواهید دید؛ که 468 حجره دارد؛ و هریک از آنها متعلق به یکی از خانواده های ساکن در این روستای قدیمی بوده است( در آن روستا در آن زمان، تعداد 468 خانوار زندگی می کرده اند! روستای سریزد که قدمت 1700 ساله دارد؛ در زمان ساسانیان به وجود آمده است. جاده ابریشم، از ضلع جنوبی سریزد می گذشته، و به همین خاطر که تاجران زیادی از آن محل عبور و مرور می کرده اند؛ و نیز به سبب آنکه هر کجا محل عبور تجارت کنندگان باشد ناامن می گردد. ساکنان روستای سریزد، جهت پیشگیری نمودن از دستبرد دزدان به خانه های شان، تصمیم به درست کردن این حجره ها درون ارگ سریزد را گرفته بودند. تا که اشیای گرانقیمت خودشان را، در آنجا به امانت بگذارند. تدبیرهای کندن خندق عمیق در پیرامون روستا، و قرار دادن حفره های آب جوش در بالای درب ورودی اصلی، حکایت از همین را داشته، که مردم اموال قیمتی خودشان را درون ارگ و داخل حجره های مورد نظر به امانت می گذاشته اند؛ تا از خطر غارت شدن به دست دزدان و یاغیان محفوظ بمانند!
به گفته خانم هدیه مقدم مدیر دفتر توسعه و آبادانی ارگ سریزد، کسی نمی داند که چه فردی بنیان این بانک امانتگذاری را پایه ریزی نموده است. اما چون مشخص است که به خاطر نزدیک بودن مسیر جاده ابریشم به آنجا، مردم با مزاحمت های زیاد غارتگرانی که به کاروان بازرگانان می تاخته اند مواجه می شدند؛ برای در امان ماندن اشیای گرانبهای خودشان از یورش غارتگران، برای ساختن آن با همدیگر به توافق رسیده بوده اند!
متأسفانه به دلیل آنکه ساختمان آن از خشت و کاه گل بنا شده، از استحکام زیادی برخوردار نیست؛ و با آنکه به وسیله اداره میراث فرهنگی ترمیم گشته، اما هر لحظه امکان ریزش بخشی از آنجا وجود دارد. داخل دالان های تو در توی این بنای سه طبقه جز چند کوزه گلی چیز دیگری نیست. مسؤلان گفته اند که احتمال می دهند در زیر زمین های آنجا دفینه های ارزشمندی وجود داشته باشند؛ که در نظر دارند در سال آینده آنجا را مورد اکتشاف باستان شناسانه خویش قرار بدهند. دو مورد از دلائلی که موجب شهرت یافتن ارگ سریزد گشته است؛ وجود این نخستین صندوق امانت در جهان، و نیز بنا شدن یکی از قدیمی ترین هتل های گیتی است، که از خشت و گل ساخته شده است. آقای مجید سریزدی مسؤل دفتر توسعه و آبادانی سریزد، که برای ترمیم شدن این بنای تاریخی تلاش فراوانی کرده، جهت بیشتر معروف شدن آن به کار مهمی اقدام نموده است. این ایرانی میهن پرست می گوید، که در نظر دارد تا مشخصات این اثر باستانی در روستای سریزد را، در کتاب ” گینس ” و در یونسکو به ثبت برساند!
محترم مومنی
Dorughe gonde be in migan! boro baba avvalin banke jahan! deletun khoshe be mardom durugh begin? In hame tarikho eftekhar darin hala ba durugh mikhayn begin ma’ham bazi?
نظرات بسته است