فارین پالسی نوشت: هزاران مشتری در بازار بزرگ و قدیمی تهران رفت و آمد می کنند. موضوع اصلی صحبت های تاجران ثروتمند فرش و زنان خانه داری که بر سر قیمت پوشاک چانه می زنند، توافقنامه هسته ای است که به تازگی بین ایران و قدرت های جهان موسوم به گروه پنج به علاوه یک امضا شده است.
به گزارش تارنمای انتخاب، مهدی پناهی، فروشنده ریش تراش برقی و سشوار است که مغازه ای بسیار کوچک در بازار تهران دارد. مغازه وی به قدری تنگ و کوچک است که به سختی از کنار شریکش عبور می کند تا به تقاضای مشتریان پاسخ دهد. وی گفت: « مشتریان کمتری نسبت به قبل به اینجا می آیند. مردم پول ندارند خرید کنند. به همین دلیل خریدهای خود را به تعویق می اندازند.»
با وجود این، توافقنامه هسته ای ایران باعث شده است پناهی امیدوار باشد تزریق نقدینگی به زودی موجب احیای اقتصاد ایران خواهد شد.
وی در این باره گفت: « تحریم ها اثر بدی روی کسب و کار گذاشته است. اگر تحریم ها لغو شود، به نفع آمریکا و اروپا هم خواهد بود. ایران بازار بزرگی است.»
پناهی تنها کسی نیست که به آثار احتمالی توافقنامه هسته ای بر اقتصاد ایران خوش بین است. این توافقنامه که در وین حاصل شد، باعث شده است بسیاری از مردم ایران باور داشته باشند که روزهای بهتری پیش روی اقتصاد کشورشان است؛ اقتصادی که مدت طولانی با معضل تورم شدید و آمار بالای بیکاری دست و پنجه نرم کرده است. نتایج یک نظرسنجی نشان می دهد 57 درصد مردم ایران از توافقنامه هسته ای حمایت می کنند، و 63 درصد به اشتباه باور دارند که این توافقنامه منجر به لغو نهایی همه تحریم هایی خواهد شد که آمریکا علیه ایران اعمال کرده است(منظور نویسنده تحریم های غیرهسته ای است)
تحریم های آمریکا و اروپا موجب افزایش قیمت همه چیز، حتی کالاهای اساسی شده است. تحریم ها عملاً انتقال پول را از طریق مجراهای عادی بانکی غیرممکن ساخته است. برای مثال دانشجویانی که در خارج از کشور تحصیل می کنند، به این خاطر که والدینشان دیگر قادر به ارسال پول برای پرداخت هزینه های زندگی و تحصیلشان در خارج از کشور نبودند، سرگردان شدند.
در جای دیگری از بازار بزرگ تهران، زنی بود که می خواست یک دوشاخه برق ساده بخرد. وی گفت: « آمده ام یک دوشاخه بخرم. قیمت چنین کالای کوچک و ساده ای یک دلار است.»
میزان تورم در ایران هم اکنون 14 درصد است و باعث می شود همه دستمزد طبقه متوسط تا پایان ماه تمام شود.
به گفته بازرگانان و کارشناسان اقتصادی ایران، تحریم ها به خاطر افزایش هزینه کالاهای وارداتی، باعث افزایش تورم می شود. برای مثال، تجار ایرانی هنوز می توانند قطعات یدکی صنعتی خریداری کنند، اما با انتقال وجوه از طریق دبی یا کشورهای دیگر، پول اضافی می پردازند. به گفته سعید لیلاز، اقتصاددان و استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران، این اقدام باعث افزایش حدود ده درصد قیمت ها می شود.
ایرانی ها، تحریم ها را عامل فشار اقتصادی می دانند، اما بسیاری نیز در این کشور بخشی از تقصیر را بر گردن دولت می نهند، مانند یک زن خانه دار در بازار تهران که می گفت: « دولت ما حتی به وظیفه خودش عمل نکرده است.» منظور وی، نارضایتی گسترده از دولت محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق ایران بود که ایرانی ها وی را مسئول وضعیت اقتصادی کشور می دانند.
احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق با استخدام کارکنان دولتی بیشتر، و افزایش دستمزدشان حمایت مردم را جلب کرد. وی برای جبران قطع یارانه ای که از مدت ها قبل به مواد غذایی و انرژی تخصیص داده شده بود، وجوه یارانه را به طور مستقیم در اختیار مردم قرار داد. اما پرداخت یارانه، ماهانه 400 میلیون دلار هزینه داشت و با توجه به اینکه به اشتغال زایی کمک نمی کرد، به شدت موجب تشدید تورم شد.
هزینه ها همچنان افزایش، و با توجه به تشدید تحریم ها، درآمدهای دولت کاهش یافت، و تهران برای جبران این کسری، شروع به چاپ اسکناس کرد. تورم در ایران در سال 2013 از مرز 40 درصد عبور کرد. در آن سال، طی دوره ای هشت روزه، ارزش واحد پول ایران، 60 درصد در برابر دلار کاهش یافت.
پس از پایان دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد و انتخاب حسن روحانی به سمت ریاست جمهوری در سال 2013، دولت رویکرد جدی برای مقابله با تورم اتخاذ کرد. دولت جدید هزینه ها را مهار کرد و به تدریج یارانه های مستقیم را کاهش داد. دولت روحانی، این ماه یارانه های شهروندان ثروتمند را کاهش داد – این تنها بخشی از کاهش های کلی است که ماهانه موجب پس انداز شدن حدود 30 میلیون دلار برای دولت خواهد شد.
کاهش یارانه ها در ماههای بعد نیز ادامه خواهد یافت. به موجب مفاد یکی از قوانین بودجه مجلس شورای اسلامی، دولت باید تا بهار سال 2016 پرداخت یارانه مستقیم به شش میلیون ایرانی را متوقف کند. همچنین اصلاحاتی که دولت اجرا کرده، مؤثر واقع شده است: تولید ناخالص داخلی کشور در آخرین سال فعالیت دولت احمدی نژاد هفت درصد کاهش یافت، در حالی که این شاخص هم اکنون سه درصد رشد کرده است.
با توجه به چشم انداز لغو تحریم ها، مردم ایران امیدوارند دارایی های مسدود شده ایران آزاد و از آن برای سرمایه گذاری داخلی استفاده شود. منتقدان آمریکایی توافقنامه هسته ای ایران ادعا می کنند با لغو تحریم ها، ایران به دست کم 150 میلیارد دلار پول دسترسی خواهد یافت.
لیلاز معتقد است کاهش تحریم ها موجب ارتقاء فناوری در صنعت نفت و تقویت دیگر بخش های کساد تجاری خواهد شد. به عقیده وی، تحریم ها تاثیر عکس آنچه را که غرب می خواست، داشت- و به جای اینکه به نخبگان کشور آسیب بزند، فقط به مردم عادی ایران لطمه وارد کرد.-
مقامات ایرانی نیز درباره اینکه چه میزان از دارایی های مسدود شده این کشور ممکن است بازگردانده شود، اختلاف نظر دارند. بانک مرکزی ایران، میزان وجوه مسدود شده ایران در بانک های خارجی را 130 میلیارد دلار تخمین زده است، اما می گوید تنها حدود 29 میلیارد دلار از این وجوه می تواند به کشور بازگردد. بقیه وجوه باید برای پرداخت هزینه های تجهیزات و خدماتی که تا همین حالا قراردادشان امضا شده است، در خارج از کشور بماند.
برای مثال، لیلاز، کارشناس اقتصادی ایرانی گفت کشورش بیش از 20 میلیارد دلار سپرده در بانک های چین دارد. اما حتی پس از لغو تحریم ها، این وجوه در پکن باقی خواهد ماند تا از آن برای پرداخت هزینه طرح های زیربنایی و خدمات -که هم اکنون از نظر قانونی قابل اجراست- استفاده شود.
ایران همچنین امیدوار است پس از لغو تحریم ها، تولید نفت خود را دو برابر کند. این کشور قصد دارد فروش نفت خام به آلمان فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی را از سر بگیرد، و امیدوار به جذب سرمایه گذاری خارجی برای مدرن سازی میادین نفتی خود است. لیلاز گفت پس از لغو تحریم ها، ایران در نهایت می تواند سالانه 20 میلیارد دلار دیگر از محل فروش نفت خام درآمد کسب کند که البته میزان دقیق این وجوه به قیمت جهانی نفت و میزان نفتی که این کشور قادر به تولید آن خواهد بود، بستگی دارد.
مصطفی زهرانی، مدیر کل مؤسسه مطالعات سیاسی و بین المللی وابسته به وزارت امور خارجه ایران معتقد است آمریکا شرایطی را که این وجوه در چارچوب آن مسدود شده است، را تغییر می دهد. وی گفت: « تحریم ها با این ادعا بر ایران تحمیل شده است که از این وجوه برای توسعه فناوری هسته ای استفاده می شود.» وی افزود هم اکنون که موضوع هسته ای حل شده است، آمریکا حق ندارد شکایت کند که ایران این وجوه را چگونه مصرف خواهد کرد.
در بازار تهران، برخی به نتایج توافقنامه هسته ای امید زیادی دارند. برای مثال، پناهی، همان فروشنده لوازم برقی ابراز امیدواری کرد این توافقنامه موجب نزدیک تر شدن آمریکایی ها و ایرانی ها به یکدیگر شود. وی در تکمیل سخنانش این شعر حافظ را خواند: درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد.
حتی در جایی مثل بازار بزرگ تهران که همیشه صحبت از پول و خرید و فروش است، ایرانی ها هنوز شعر را گرامی می دارند. پناهی با لبخند گفت اگر حافظ امروز زنده بود، می گفت: « از توافقنامه ای حمایت کن که به نفع هر دو طرف باشد.»
