باستان شناسان موسسه ملی Antropología e Historia (INAH) از کشف یک شهر مایا در حین ساخت و ساز یک پارک صنعتی در نزدیکی Merida در شبه جزیره یوکاتان مکزیک خبر دادند.
قدمت این شهر که اخیراً با عنوان Xiol نامیده شده است، به حدود سال‌های ۶۰۰ تا ۹۰۰ پس از میلاد مسیح باز می‌گردد که از لحاظ تقسیم بندی، در دوره کلاسیک پسین تاریخ مایا جای می‌گیرد. این دوره، زمانی در تاریخ مایا‌ها محسوب می‌شود که دولت-شهر‌های این تمدن درگیر شبکه پیچیده‌ای از اتحاد‌ها و دشمنی‌ها بودند. در طول قرن نهم، بسیاری از سیاست‌های تمدن مایا فروپاشید که منجر به متروک شدن شهرها، پایان سلسله‌ها و مهاجرت به سمت شمال شد.
گفته می‌شود باستان شناسان برای اولین بار این سایت را در سال ۲۰۱۵ کشف کردند، اما در آن زمان تصور این نبود که بقایای بدست آمده مربوط به یک شهر بزرگ باشد. توجه دوباره به این سایت وقتی شکل گرفت که ساخت و ساز‌های صنعتی برای راه اندازی مجموعه‌ای به نام Sky Park در شبه جزیره یوکاتان آغاز شد و طی این عملیات آثار قابل توجه دیگری نیز نمایان شد و همین امر باستان شناسان را متقاعد کرد که در زیر این منطقه شهر گمشده‌ای از تمدن مایا پنهان شده است.
حفاری‌های صورت گرفته نشان داد مرکز اصلی شهری Xiol ساختار‌های سبک Puuc را در خود جای داده، در حالی که مجموعه تشریفاتی از یک سکو و یک هرم کوچک تشکیل شده است. محققان همچنین بقایای کاخ‌ها، چندین میدان، سکو‌های برافراشته، سر‌های سنگی حکاکی شده و محراب‌های سنگی را کشف کردند، به‌علاوه یک سنوت که احتمالاً برای هدایای آیینی به خدایان مایا استفاده می‌شد.
۳۸ بنای تدفین حاوی زیور آلات سرامیک، جواهرات، ابسیدین و ابزار سنگ چخماق توسط باستان شناسان نبش قبر شد که داده‌های مردم شناسی جدیدی را در مورد ساکنان Xiol و آداب و رسوم دفن آن‌ها فاش کرد. بقایای فرهنگ معیشتی مبتنی بر غذا‌های دریایی نشان می‌دهد که ساکنان این شهر رژیم غذایی مبتنی بر کشاورزی خود را با ماهیگیری تکمیل می‌کردند. این تیم تاکنون ۱۲ سازه را شناسایی و بازسازی کرده‌اند، اما هنوز شواهد بیشتری از بقایای بنا‌های گسترده‌تر در مزارع اطراف و جنگل‌های کم ارتفاع وجود دارد.
باستان شناسان معتقدند که این شهر به احتمال زیاد در همان قرن نهم میلادی و به دنبال انحطاط تمدن مایا، متروک شده و ساکنان آن نیز احتمالاً همان مسیر مهاجرت به شمال دیگر اقوام را دنبال کرده اند. به هر روی وسعت شهر و ساز‌های بجای مانده از آن حکایت از آن دارد که Xiol زمانی شهری پر رونق در شبه جزیره یوکاتان در مکزیک بوده که احتمالا جمعیت قابل توجهی را در خود جای داده است.
