بقایای یک دهکده اشکانی در منطقه لیارسنگ بن املش در یکی از روستاهای استان گیلان کشف شد. این دهکده که متعلق به دوره اشکانیان است آثار و محوطه‌های دیگر چون گورستان مربوط به عصر آهن، پناهگاه صخره‌ای گورستان دوره اسلامی و همینطور روستایی حداقل با قدمت ایلخانی به‌دست آمده است.
به‌گزارش CHN، گمانه‌زنی و تعیین حریم محوطه لیار سنگ بن شیر چاک درحالی از تاریخ 20/3/93 آغاز و تا 3/5/93 ادامه خواهد داشت که سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه لیار سنگ بن املش از روند و نتایج کاوش‌هایی بدست آمده از این محوطه خبر داد و به خبرگزاری میراث‌فرهنگی گفت:«هیات باستان‌شناسی به شناسایی بخش عمده‌ای از حریم و عرصه این مجموعه باستانی پرداختند که سطح محوطه لیارسنگ بن املش از بوته‌های گون و درختان فندق پوشیده شده بود. چنانچه امکان شناسایی بخش‌های از مجموعه لیار سنگ بن، بدون گمانه زنی بسیار مشکل بود».
ولی جهانی معتقد است، در سطح محوطه داده‌های فرهنگی محدود واندک بود و پس ازانجام گمانه‌زنی در محدوده حریم این محوطه و بررسی‌های فشرده مشخص شد که این محوطه در بردارنده بخش‌های گورستانی، پناهگاه صخره‌ای، محوطه استقراری دوره اشکانی ومحوطه ی مسکونی دوره اسلامی است.
آنطور که این باستان‌شناس می‌گوید، در میان محوطه‌های شناسایی شده،محوطه مسکونی دوره اسلامی از گستردگی و وسعت زیادی برخوردار است.
ولی جهانی بیان کرد: مجموعه فعالیت‌های ما در این فصل با دشواری بسیاری همراه بود تا جایی که باستان‌شناسان و کارگران برای دسترسی به این محوطه 3 کیلومتر پیاده‌روی انجام می‌دادند. درواقع به‌همین دلیل فعالیت‌ها به کندی پیش می‌رفت. با این وجود بررسی‌هایی که در سطح محوطه و چاله‌هایی که توسط حفاران غیرمجاز حفر شده بود بیانگر آنست که گورستان این مجموعه دارای قبور حفره‌ای ساده و تدفینبه‌صورت جنینی انجام می‌گرفته این درحالی است که در کنار جسد مجموعه‌ای از مواد فرهنگی، ابزار آلات آهنی و سفالی وجود دارد.
به‌گفته سرپرست هیات باستان‌شناسی، عمده‌ترین مصالحی که در این محوطه مشاهده می‌شود از سنگ و خشت خام بوده که این مصالح بیشتر در ساخت بناهای دوره اشکانی بکار برده می‌شد. چنانچه به‌نظر می‌رسد، اکثر خانه‌های مربوطه به دوره اشکانی روی بستر سنگی و مانند روستای تاریخی ماسوله بصورت پلکانی شکل گرفته اند.
جهانی معتقد است،به‌دلیل شیب دار بودن منطقه هم‌اکنون بخش عمده‌ای از رسوبات روی محوطه سرازیر و به سمت دره پرت شده‌اند. به‌گونه‌ای که هیات باستان‌شناسی در سمت شرقی محوطه در داخل یکی از گمانه ها آثاری از خشت خام مشاهده کرد که این امر نشاندهنده آن بود که استفاده از خشت، سنگ و چوب مهمترین مصالح تشکیل دهنده بناهای آن دوره بوده است.
درحال‌حاضر در ضلع شرقی و غربی محوطه دره‌های عمیقی وجود دارد که در لابه لای این دره‌ها آثاری ازمعماری قبور ومعماری بناهای دوره‌های مختلف مشاهده شده است. به‌گفته این باستان‌شناس، به‌نظر می‌رسد این دره‌ها در دوره آهن تا دوره اشکانی به این صورت عمق نداشته واین احتمال وجود دارد که بعد از دوره اشکانی وترک محل در دوره اسلامی(ایلخانی) به این وضع در آمده باشند.
سرپرست هیات باستان شناختی همچنین در پایان افزود: با توجه به گستردگی محوطه باستانی لیار سنگ بن، هنوز فعالیت‌های باستان شناختی این مجموعه به پایان نرسیده است و ما امیدواریم با تمدید ماموریت بتوانیم حدود و عرصه حریم این مجموعه تاریخی که شامل چندین اثر تاریخی می‌شود و در راستای شمال، جنوب منطقه و داخل دره قرار دارند مشخص شود.
همچنین تهیه گزارشات از جمله گزارش زمین‌شناسی، مردم شناسی، گونه شناسی معماری منطقه و…. از جمله اهداف دیگ این برنامه پژوهشی است.
مجموعه باستانی لیار سنگ بن در فاصله 75 کیلومتری شهرستان املش و 3 کیلومتری روستای مربو،2 کیلومتری شمال روستای مربو و 1000متری جنوب روستای شیر چاک قرار دارد و راه دسترسی به این محوطه ی باستانی از طریق شهرستانهای املش رودسرو سیاهکل بوده است.
