مریخ زمانی سیاره‌ای با رودخانه‌های قرمز بود. ردپای گویای رودخانه‌ها، نهر‌ها و دریاچه‌های گذشته، هنوز در سرتاسر سیاره قابل مشاهده است، اما حدود سه میلیارد سال پیش، همه آن‌ها خشک شدند و هیچ کس نمی‌داند چرا. اکنون مطالعه جدیدی که توسط دانشمندان دانشگاه شیکاگو انجام شده، به نظر می‌رسد حتی این معما را پیچیده‌تر نیز کرده است.
ادوین کایت، دانشمند ژئوفیزیک دانشگاه شیکاگو، گفت: «ما تاکنون مطمئن نبودیم که چه چیزی باعث تغییر شدید آب و هوای مریخ شده است. ما واقعاً دوست داریم چرایی این ماجرا را درک کنیم، به خصوص به این دلیل که این تنها سیاره‌ای است که قطعاً می‌دانیم از حالت قابل سکونت به حالت غیرقابل سکونت تبدیل شده است.» مطالعه این گروه، اولین بررسی علمی جدید است که با کند و کاو در مسیر رودخانه‌های باستانی مریخ قصد دارد تا راز‌های تغییرات آب و هوایی این سیاره را فاش کند.
پیش از این بسیاری از دانشمندان تصور می‌کردند که جو سیاره سرخ به دلیل از دست دادن دی اکسید کربن، گرما را در خود حفظ کرد و همین افزایش گرما در جو باعث خشک شدن آب‌های مریخ شد. اما یافته‌های تحقیقاتی جدید که در ۲۵ می ۲۰۲۲ در مجله Science Advances منتشر شد، نشان می‌دهد که این تغییر به دلیل از دست دادن برخی مواد مهم دیگر است که سیاره را برای حفظ آب روان مناسب نگه می‌داشته است.
از آنجایی که مریخ صفحات تکتونیکی برای جابجایی و دفن سنگ ندارد، اثر رودخانه باستانی آن همچنان روی سطح وجود دارند. این به کایت و همکارانش، بوون فن از دانشگاه شیکاگو و همچنین دانشمندانی از مؤسسه اسمیتسونیان، مؤسسه علوم سیاره‌ای، آزمایشگاه پیشرانش جت مؤسسه فناوری کالیفرنیا و تحقیقات Aeolis اجازه داد تا نقشه‌ها را بر اساس هزاران تصویر گرفته‌شده از این آثار، تجزیه و تحلیل کنند. بر همین اساس، تیم یک جدول زمانی از چگونگی تغییر ارتفاع و عرض جغرافیایی فعالیت رودخانه در طول میلیارد‌ها سال گردآوری کرد.
رسانه‌های علمی نوشتند؛ این تیم سپس داده‌های بدست آمده را با شبیه‌سازی‌های شرایط آب و هوایی مختلف ترکیب کرد تا ببینند که کدام بهترین مطابقت را با وضع موجود مریخ دارد. این دانشمندان در کمال تعجب متوجه شدند که در شبیه سازی‌های مختلفشان، مقدار دی اکسید کربن در جو تأثیر چندانی در شرایط جوی سیاره سرخ ایجاد نکرد. یعنی به نظر نمی‌رسید که نیروی محرکه این تغییر دی اکسید کربن باشد. این موضوع بسیاری از تصورات قبلی درباره علت خشک شدن این سیاره را دگرگون کرد. تا پیش از این دی اکسید کربن مقصر اصلی این رویداد معرفی شده بود، اما اکنون هیچ مقصر شناخته شده‌ای در کار نیست.
این تیم اکنون امید زیادی به یافته‌های مریخ نورد Perseverance ناسا بسته تا شاید بتوان سرنخ‌هایی از چرایی خشک شدن مریخ بدست آورد. کایت و همکارش ساشا وارن نیز بخشی از تیم علمی هستند که مریخ نورد کنجکاوی ناسا را برای جستجوی سرنخ‌هایی در مورد علت خشک شدن مریخ هدایت می‌کنند. به نظر می‌رسد معمای خشک شدن مریخ آنچنان که پیش از این تصور می‌شد، ساده نباشد.
