۲۴ بهمن ماه ۹۳، در جریان مراسم اهدای جایزه آزادی و مسوولیت پذیری علمی سال ۲۰۱۴ به امید کوکبی که توسط انجمن پیشرفت علوم آمریکا (AAAS) برگزار شد، پیامی از این دانشجوی نخبه ایرانی که هم اکنون در زندان اوین زندانی است خوانده شد.
این دانشجوی نخبۀ دکترای فیزیک، اولین دانشجوی دکترایی است که برندۀ این جایزۀ برجسته شده است. امید کوکبی “برای موضع شجاعانه اش و قبول تحمل زندان به جای عدول از مواضع اخلاقی خویش در استفاده نکردن از دانش علمی خود برای مقاصد مخرب و برای تلاشش در ایجاد امید و آموزش به سایر زندانیان” توسط انجمن پیشرفت علوم آمریکا مورد ستایش قرار گرفته است.
این دانشمند ۳۲ ساله از ژانویۀ سال ۲۰۱۱ تا کنون، به اتهام واهی جاسوسی به دلیل عدم همکاری در پروژه های تحقیقاتی نظامی در ایران، در زندان اوین در حبس به سر برده است.
امید کوکبی در پیام خویش، که توسط پروفسور هرب برک استاد دانشگاه تگزاس در آستین (جایی که آقای کوکبی پیش از دستگیری در آنجا تحصیل می‌کرد) در مراسم اهدای جایزه سالیانه AAAS در شهر سن خوزه ایالت کالیفرنیا در آمریکا در تاریخ ۱۴ فوریه ۲۰۱۵ ارائه شد نوشته که، ” افتخار بزرگ و ارزشمندی برای اینجانب است” که این جایزه را دریافت کنم.
امید کوکبی در پیام خود به مراسم اهدای جایزه نوشته است: “اسیر شدن طولانی مدت در زندانی که بر اساس هیچکدام از معیارهای حقوقی نیست و نه به نفع منافع ملی ایران و نه منطبق بر موازین بین المللی و پذیرفته شده سیاسی و حقوق بشری است برای من شوک دردناکی است،” و افزوده که از این فرصت استفاده کرده و اعلام میکند “تمام اتهامات وارده بر من کذب بوده است.”
این زندانی عقیدتی در پیام خود همچنین آورده است: “من فقط یک پژوهشگر علمی بوده و هیچگونه عملکرد و دیدگاه سیاسی نداشته ام اما برای مجبور کردنم به همکاری در نهادهایی که دلخواهم نبودند و به سود ایران و جهان عمل نمی کردند چنین حکم غیرعادلانه ای صادر کردند و از من خواستند با همکاری در راستای پروژه های هسته منظور نظر ایشان را بپذیرم یا تحمل ده سال زندان.” وی افزود: ” بدیهی است که تعهد اخلاقی و علمی من حکم می کند که تحمل رنج های زندان برای شخص من و خانواده ام بهتر از تحمیل رنج به جامعه بشری است.”
وی در دفاعی رسا از تعهدات اخلاقی دانشمندان نوشت: “…در مورد مسئولیت دانشمندان در قبال تاثیر کارهای آنها بر روی جامعه و آینده بشریت …همچون مادری که از کودک زاده خود حفاظت کرده و در قبال تربیت صحیح آن احساس مسئولیت میکند. این مسئولیت دست نگهداشتن آنها از هر گونه همکاری در پروژه هایی است که برای بشریت مخرب است میتواند مربوط به تسلیحات کشتار جمعی، تخریب محیط زیست، سواستفاده از علم در مسائل ایدیولوژیک و اطلاع رسانی علمی غلط و گمراه کننده برای سوءاستفاده دولتها و شرکتها باشد.”
کوکبی همچنین از انجمنهای علمی و حقوق بشری خواست تا با یکدیگر همکاری کنند و “ضمن تقویت و گسترش حمایت‌های سابق و جاری خود در این زمینه، با یکدیگر سازمان یا نهادی جهانی را تاسیس نمایند تا با ایجاد بزرگترین شبکه از دانشمندان جهان اولا با آموزش اصول اخلاقی علمی از خطرات محتمل ناشی از سوء استفاده از پیشرفتهای علم و تکنولوژی علمی در تربیت دانشمندان شجاع، متعهد و بشردوست بکوشند و ثانیا از دانشمندانی که به خاطر تعهد به دو نکته بالا در معرض خطر قرار دارند حمایت کنند.”
امید کوکبی، نخبۀ ایرانی ۳۰ ساله، فارغ التحصیل دانشگاه شریف ودانشجوی مقطع فوق دکتری فیزیک اتمی در دانشگاه تگزاس آمریکا در تاریخ ۳۰ ژانویه ۲۰۱۱ در فرودگاه امام خمینی هنگام ترک کشور بازداشت شد. وی پس از بازداشت مدت ها در انفرادی بود و خانواده و وکیلش امکان تماس با او را نداشتند. او پس از ۱۵ ماه بازداشت موقت در دادگاهی به ریاست قاضی صلواتی در روز یکشنبه ۱۴ مه ۲۰۱۲ به اتهام ارتباط با دول متخاصم (آمریکا) به ده سال حبس محکوم شد.
در یک نامۀ سرگشاده که امید کوکبی در سال ۲۰۱۳ از زندان اوین نوشت، اعلام کرد که دستگیری وی پس از این صورت گرفت که پیشنهاد همکاری با ماموران امنیتی روی یک پروژه تحقیقاتی نظامی را رد کرده بود. علیرغم اینکه دیوان عالی کشور حکم وی را رد کرد، یک دادگاه تجدیدنظر حکم ده سال زندان وی را تایید کرد. امید کوکبی از طپش قلب، آسم، و بیماری کلیه رنج میبرد، اما به رغم تقاضاهای مکرر وی، به وی اجازۀ درمان در خارج از زندان داده نشده است.
در سال ۲۰۱۳، جامعۀ فیزیک آمریکا (APS)، که یک نهاد بزرگ متشکل از پنجاه هزار فیزیکدان در سراسر جهان است، جایزۀ معتبر ساخاروف خود را به امید کوکبی اهداء کرد. در مهر ماه سال جاری، ۱۸ دریافت کنندۀ جوایز نوبلنیز یک کمپین گسترده توسط «کمیتۀ دانشمندان دغدغه مند»، «کمیتۀ آزادی جهانی دانشمندان» و جامعۀ فیزیک آمریکا، از رهبر ایران خواستند امید کوکبی را آزاد کنند. شمار برندگان جایزه نوبل درخواست کننده، تا کنون به ۳۱ تن رسیده است.
در دسامبر ۲۰۱۴، ۱۶۱ دانشجو و فارغ التحصیل دوره های دکترا طی نامه ای که برای دفاتر رهبر ایران، رییس جمهور، رییس قوه قضاییه و رییس مجلس ایران فرستاده شد خواستار رسیدگی به پرونده امید کوکبی و آزادی او شدند. آنها طی این نامه خواستار «توجه سریع پزشکی به وضعیت سلامت» و «رسیدگی به روند قضایی» او شدند.
به گزارش خبرنامه ملی ایرانیان از کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران؛ در زمان اعلام جوایز، گروه انتخاب دریافت کنندگان جایزه در AAAS اعلام کردند: “به ندرت اتفاق می‌افتد که دانشمندان آزادی خود را در دفاع از اصل آزادی علمی برای همۀ دانشمندان به خطر بیاندازند، اما این فیزیکدان ۳۲ ساله، در آغاز حرفۀ درخشان خود، دقیقا همین کار را انجام داده است.”
