رهبر جمهوری اسلامی به تازگی گفته که تجربه مذاکرات هسته‌ای ضرورت بی‌اعتمادی به آمریکا را تائید می‌کند. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا می‌گوید مبنای برجام نه اعتماد متقابل که راستی‌آزمایی عمل به تعهدات دو طرف است.
جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، صبح چهارشنبه ۱۳ مرداد (به وقت اروپای مرکزی) در یک نشست خبری به پرسش‌های خبرنگاران از جمله درباره روند اجرای برجام و گلایه‌ها و انتقادهای مسئولان جمهوری اسلامی در این ارتباط پاسخ داد.
رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای روز دوشنبه آمریکا را به “نقض عهد” در مورد برداشته شدن تحریم‌ها پس از اجرای برجام متهم کرد و گفت: «بر جام، به عنوان یک تجربه، بی‌نتیجه بودن مذاکره با امریکایی‌ها، بدعهدی آنها و ضرورت بی‌اعتمادی به وعده‌های امریکا را بار دیگر ثابت کرد.»
تاکید بر تعهدات برجامی دو طرف
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت خارجه آمریکا، یکی از خبرنگاران پرسید آیا مسئولان آمریکایی در جریان سخنان خامنه‌ای قرار گرفته‌اند و نظرشان درباره اتهام پایبند نبودن ایالات متحده به تعهداتش در توافق هسته‌ای چیست؟
جان کربی تائید کرد که گزارش اظهارات خامنه‌ای را دریافت کرده اما او و دستگاه دیپلماسی آمریکا قصد ندارند درباره هر “لفاظی” ایران در مورد برجام واکنش نشان دهند.
او افزود که مسئله اصلی ارزیابی پایبندی دو طرف به اجرای تعهدهایی است که با امضای برجام بر عهده گرفته‌اند.
کربی گفت که توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ می‌تواند به ثبات منطقه و بلکه جهان کمک کند و به همین دلیل توجه اصلی آمریکا بر اجرای تعهدات برجامی خود و پیگیری میزان پایبندی ایران به تعهداتش است.
آمریکا: برجام به اعتماد ربط ندارد
رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی دوشنبه خود تصریح کرد که برداشته نشدن یکباره تحریم‌ها تائیدی بر مواضع او درباره غیرقابل اعتماد بودن آمریکاست که “چندین سال” است آن را تکرار می‌کند.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در مورد این بخش از سخنان خامنه‌ای خاطر نشان کرد که توافق هسته‌ای ارتباطی به اعتماد میان دو کشور ندارد، بلکه یک “چارچوب حقوقی سخت‌گیرانه” برای راستی‌آزمایی و کسب اطمینان از پایبندی دو طرف به تعهداتشان است.
او گفت که ضمن احترام به نظر رهبر جمهوری اسلامی باید تاکید کند که هیچ بخش از توافق هسته‌ای صرفا بر مبنای اعتماد تنظیم نشده است.
برخی دیگر از مقام‌های غربی، از جمله جان کری وزیر خارجه آمریکا نیز پیش از این در واکنش به اظهارات مشابهی درباره اعتماد و بی‌اعتمادی تصریح کرده‌اند که بنیان برجام بر نظارت دائم بر حسن اجرای آن و راستی‌آزمایی انجام تعهدات استوار است.
ادامه مذاکره درباره سوریه
خامنه‌ای گفته است: «آنها [آمریکایی‌ها] می‌گویند بیایید در مسائل منطقه هم مذاکره کنیم، اما تجربه برجام به ما می‌گوید این کار سمی مهلک است و در هیچ مسئله‌ای نمی‌توان به حرفهای امریکایی‌ها اعتماد کرد.»
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به این پرسش که آیا این سخنان به معنای انصراف ایران از مشارکت در حل بحران سوریه است، گفت که این کشور همچنان عضو “گروه بین‌المللی حمایت سوریه” است و به نظر نمی‌رسد قصد خروج از این گروه را داشته باشد.
خامنه‌ای با اشاره به این‌که مسئولان و مذاکرهکنندگان هسته‌ای ایران پیشتر می‌گفتند با اجرای برجام “تحریم‌ها یکباره برداشته می‌شود” می‌پرسد پس چرا اکنون بحث رفع تدریجی تحریم‌ها مطرح می‌شود.
برخلاف این سخنان، آمریکا همواره تاکید کرده که با اجرای برجام تنها تحریم‌های هسته‌ای علیه جمهوری اسلامی برداشته و تعلیق می‌شوند و در مورد تحریم‌هایی که به علت‌هایی نظیر حمایت از تروریسم و نقض حقوق بشر اعمال شده مذاکره‌ای نشده است.
گذشتن از خطوط قرمز با تائید خامنه‌ای
“برداشته شدن یکباره همه تحریم‌ها” یکی از خواسته‌ها و شرط‌های رهبر جمهوری اسلامی بود که به دلیل مخالفت آمریکا تحقق نیافت.
علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل خامنه‌ای و عضو هیئت نظارت بر برجام، ۲۱ تیر به خبرگزاری صدا و سیما گفت که برخی از شرط‌های رهبر جمهوری اسلامی در اجرای برجام رعایت نشده و مذاکرهکنندگان “تا جایی که می‌توانستند” آنها را رعایت کردند.
هم‌زمان، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه و رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام گفته است که رهبر جمهوری اسلامی ضمن تعیین خطوط قرمز مذاکرات، هرجا لازم بوده “حتی وارد جزئیات” هم می‌شده و گذشتن از خطوط قرمز هم با اطلاع و موافقت او بوده است.
عراقچی در گفت‌وگو با روزنامه “ایران” گفت: «خط قرمزها هم عموماً رعایت شد به جز دو سه جایی که رعایت کردن آن شدنی نبود و ما هم مراجعه کردیم و گزارش دادیم. یعنی این طور نبود که سرخود خطی را رد کرده باشیم.»
به گفته‌ی عراقچی یکی از این خطوط قرمز درخواست ایران برای لغو تمام تحریم‌ها پس از اجرایی شدن برجام بوده که آمریکا با آن موافقت نکرده و جمهوری اسلامی به آن تن داده است.
برجام و «رفع سایه شوم تهدید»
در شش ماهی که از اجرایی شدن برجام می‌گذرد اقتصاد ایران بهره مورد انتظار را از برداشته شدن تحریم‌های هسته‌ای نبرده و این موضوع دست منتقدان را برای حمله به اصل مذاکرات بازگذاشته است.
به اعتقاد ناظران پابرجا ماندن تحریم‌های غیرهسته‌ای، از جمله ممنوعیت استفاده از دلار در مبادلات تجاری و بانکی با جمهوری اسلامی یکی از موانع بهره‌مند شدن کامل ایران از امتیازهای اجرای برجام است.
از سوی دیگر درگیری اقتصاد ایران در فعالیت‌های غیرشفاف و پولشویی که در دوره دوره زدن تحریم‌ها شدت گرفت، بانک‌ها، موسسه‌های مالی و سرمایه‌گذاران خارجی را در همکاری با جمهوری اسلامی محتاط کرده است.
حسن روحانی، رئیس جمهور شامگاه سه‌شنبه در یک گفت‌وگوی تلویزیونی با اشاره به سخنان روز قبل خامنه‌ای آمریکا را متهم کرد که به تعهداتش “به خوبی” عمل نکرده است.
عراقچی ۲۳ تیر ماه به روزنامه دولتی ایران گفته بود: «چه امریکا و چه اروپا به تمامی تعهدات خود در متن برجام عمل کرده‌اند.»
به گزارش دویچه وله؛ روحانی شب گذشته خاطر نشان کرد که مهم‌ترین تاثیر برجام “رفع سایه شوم تهدید” از سر ایران بوده و از سوی دیگر توافق هسته‌ای امکان افزایش صادرات نفت و بهره‌مندی از عواید آن را فراهم کرده است.
