فضاپیمای “داون” ناسا در عمیق‌ترین شیرجه خود در دور آخر چرخش به دور سیاره کوتوله سرس، نزدیکترین تصویر از نقاط براق مرموز سطح این سیاره کوتوله را شکار کرد.
فضاپیمای کاوشگر “داون” ناسا در آخرین گردش خود در مدار سیاره کوتوله “سرس” واقع در کمربند سیارکی، برای آخرین بار موتور یونی خود را روشن کرد و به اندازه کافی به این سیاره کوتوله نزدیک شد، در حالی که تنها ۲۲ مایل بالاتر از سطح آن بود.
این نزدیکترین فاصله‌ای است که تا به حال یک کاوشگر به چنین جرم آسمانی نزدیک شده است. پایین‌ترین ارتفاع قبل از این، ۲۴۰ مایل بود و همانطور که انتظار می‌رفت، این شیرجه منتج به شکار برخی از نزدیکترین تصاویر از سرس شد.
برخی از این عکس‌ها کلوز آپی(نمای نزدیک) از دهانه معروف “اوکاتور”( Occator) هستند که معروف‌ترین ویژگی این سیاره، یعنی نقاط براق مرموز آن در این قسمت هستند.
به لطف مشاهدات و نتایج قبلی حاصل از طیف‌سنج مادون قرمز نقشه‌برداری “داون”، ناسا در حال حاضر می‌داند که این نقاط روشن بر روی سطح سرس از سدیم کربنات ساخته شده‌اند.
با این حال، عکس‌ها به دانشمندان کمک خواهند کرد که منشاء درخشان‌ترین آنها را که درست در مرکز دهانه هستند، تشخیص دهند.
آنها همچنین می‌توانند تعیین کنند که آیا کربنات‌های موجود در سرس از یک ذخیره آب زیرسطحی غنی از مواد معدنی می‌آید یا از یک منبع عمیق آب که به سطح می‌آید و از شکاف عبور می‌کند، آمده‌است.
علاوه بر این، عکس‌ها به شناخت بیشتر مواد کشف شده بر روی سطح این سیاره کوتوله کمک می‌کنند و اطلاعات بیشتری را درباره ترکیب آن ارائه می‌دهند.
این آخرین گردش مداری عملیاتی “داون” خواهد بود و شروع یک پایان برای آن است. این فضاپیما در سال ۲۰۰۷ پرتاب شد و در سال ۲۰۱۵ به سرس رسید.
سوخت “داون” تا پایان امسال به اتمام می‌رسد و حداقل ۵۰ سال به دور سرس خواهد چرخید.
“کارول ریموند”، پژوهشگر اصلی “داون” در بیانیه‌ای گفت: اولین تصاویر رسیده “داون” از نقاط براق سرس، شناخت ما بهبود می‌بخشد و طبیعت و تاریخ این سیاره کوتوله جذاب را فاش می‌کند.
وی افزود: آخرین مجموعه داده‌های غنی “داون”، امکان تست نظریه‌های متفاوت را فراهم می‌کند.
فضاپیمای داون(Dawn Spacecraft) یا کاوشگر بامداد، یک کاوشگر فضایی ناسا است که مأموریت آن مطالعه سیاره کوتوله سرس و وستا؛ دو جرم بزرگ در کمربند سیارکی است.
این فضاپیما در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷ به سوی فضا پرتاب شد و در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۱ وارد مدار وستا شد.
این فضاپیما در پنج سپتامبر ۲۰۱۲ از مدار وستا خارج شد و به سوی سرس رفت و در فوریه ۲۰۱۵ به مدار سرس رسید.
سِرِس(Ceres) نخستین سیاره کوتوله کشف‌شده و بزرگ‌ترین سیارک در کمربند سیارکی و بین مدار مریخ و مشتری است.
قطر این سیاره کوتوله ۹۴۵ کیلومتر است و از نظر بزرگی، سی و سومین جرم شناخته شده منظومه شمسی است. سرس یک‌سوم جرم کمربند سیارکی را تشکیل می‌دهد و تنها شئ شناخته شده کمربند سیارکی است که دارای تعادل هیدرواستاتیکی است.
قدر ظاهری سرس از زمین بین ۶.۷ تا ۹.۳ است و بنابراین حتی در درخشان‌ترین حالتش، چنان تاریک است که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود، مگر اینکه آسمان به شدت تاریک باشد.
سرس در اول ژانویه ۱۸۰۱ توسط جوزپه پیاتسی در پالرمو ایتالیا کشف شد. ابتدا به عنوان یک سیاره در نظر گرفته شد، اما در دهه ۱۸۵۰ زمانی که اشیا دیگری در مدار مشابه کشف شدند، به عنوان یک سیارک طبقه‌بندی شد.
هسته سرس از سنگ و گوشته آن از یخ تشکیل شده است و ممکن است اقیانوسی از آب مایع در زیر لایه یخ وجود داشته باشد.
سطح سرس مخلوطی از یخ‌آب و مواد معدنی مختلف هیدراته مثل کربنات‌ها و رس است. در ژانویه ۲۰۱۴، انتشار بخار آب از مناطق مختلف سرس کشف شد. این مسئله غیرمنتظره بود، چون انتشار بخار آب از ویژگی‌های ستاره دنباله‌دار است و اجرام بزرگ در کمربند سیارکی این ویژگی را ندارند.
داون فضاپیمای رباتیک ناسا در ششم مارس ۲۰۱۵ وارد مدار سرس شد. عکس‌هایی که در جلسات تصویربرداری از ژانویه ۲۰۱۵ در حالی که فضاپیما به سرس نزدیک می‌شد، گرفته شد و وضوح آنها که بیش از تصاویر گذشته بود نشان داد که سرس سطحی پوشیده از آتشفشان دارد.
دو نقطه براق متمایزی که داخل یک دهانه وجود داشت، در تصاویر گرفته شده در ۱۹ فوریه ۲۰۱۵ دیده شد و منشأ آنها یخ‌فشان‌ها یا فوران آب در نظر گرفته شد.
در سوم مارس ۲۰۱۵، یکی از سخنگویان ناسا گفت: این نقاط احتمالا موادی مانند یخ یا نمک هستند که بسیار منعکس‌کننده نور هستند، اما وجود یخ‌فشان‌ها بعید است.
در تاریخ ۱۱ مه ۲۰۱۵، ناسا تصویری را با وضوح بالا منتشر کرد که به جای یک یا دو نقطه در واقع چندین نقطه را نشان می‌داد. در ۹ دسامبر ۲۰۱۵، دانشمندان ناسا گزارش دادند که نقاط درخشان روی سرس ممکن است مربوط به نوعی نمک، به ویژه آب نمکی باشد که حاوی منیزیم سولفات هگزا هیدرات است. نقاط براق همچنین ممکن است با خاک رس غنی از آمونیوم مرتبط باشد.
در ژوئن ۲۰۱۶، بررسی این نقاط با طیف مادون قرمز مشخص کرد که با سدیم کربنات سازگاری بیشتری دارند و نشان می‌دهد که فعالیت‌های زمین‌شناسی احتمالا در ایجاد این نقاط براق دخالت داشته است.
دهانه اوکاتور هم یک دهانه برخوردی واقع در سرس است که نقطه شماره پنج، درخشان‌ترین نقطه از نقاط درخشان روی سرس که توسط داون مشاهده شده، روی آن قرار گرفته است.
این دهانه به افتخار خدای رومی، کلوخ‌شکن و یاور سرس، اوکاتور نامیده شده است.
سیاره کوتوله(Dwarf planet) تعبیری است که اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی(International Astronomical Union) مرجع رسمی برای پردازش واژه‌های جدید مربوط به اخترشناسی است و به جرمی آسمانی اطلاق می‌شود که در منظومه شمسی دارای چهار ویژگی زیر باشد:
در مداری به دور خورشید می‌گردد.
آنقدر جرم دارد تا خودگرانی آن بر نیروهای جسم صلب غلبه کرده، جسمی با تعادل هیدرواستاتیک (تقریباً گِرد) به وجود آید.
تمام مسیر (مدار) خود را از اجرام ریز و درشت جارو نکرده است (آنها را جذب یا دفع نکرده است).
قمر یک سیاره نیست.
حد بالا و پایین برای اندازه و جرم سیاره‌های کوتوله، دقیقا مشخص نشده است. البته حد پایین را تعادل هیدرواستاتیک تعیین می‌کند، اما اندازه‌ای که در آن، این اتفاق رخ می‌دهد، ممکن است با توجه به ترکیب و تاریخچه جسم تغییر کند.
برآورد می‌شود که در سال‌های پیش رو، ۴۰ تا ۵۰ سیاره کوتوله کشف شود. در حال حاضر پنج سیاره کوتوله در منظومه شمسی به نام‌های “سرس”، “پلوتون”، “هائومیا”، “ماکی‌ماکی” و “اریس “وجود دارد.
به گزارش ایسنا و به نقل از انگجت، قبلا سِرس را یک سیارک به حساب می‌آوردند، پلوتون یک سیاره بود و اریس که با نام زینا (Xena) نیز شناخته می‌شود، نخستین جسم فرانپتونی بود که دریافتند از پلوتون بزرگتر است.
