پیشروی برق‌آسای طالبان از ولسوالی‌ها آغاز شد؛ زمانی‌که نیروهای دولتی از این مناطق بدون جنگ عقبنشینی کردند. این روند ادامه داشت تا که طالبان به مراکز ولایات رسیدند. با آنکه مراکز ولایات و شهرها با مقاومت اندک ارتش به دست طالبان سقوط کرد؛ اما کابل بدون چون و چرا تسلیم شد که در نهایت نظام و ارتش افغانستان فروپاشید. چرایی فروپاشی ارتشی که طی ۲۰ سال، میلیاردها دالر برای احیای آن هزینه شده بود، سوال میلیون‌ها شهروند افغانستان و حتی مقام‌های کشورهای غربی از جمله امریکا است. نظامیان پیشین ولی می‌گویند، آنها دستور جنگ نداشتند، بلکه دستوری که دریافت می‌کردند، عقبنشینی و تسلیمی تجهیزات سلاح به طالبان بود.
محمد رضایی (اسم مستعار) یکی از اعضای سابق ارتش افغانستان به خبرنگار شفقنا گفت: «قبل از رسیدن طالبان به کابل، شماری از افسران و سربازان همراه با بسم الله محمدی؛ سرپرست وزارت دفاع به ولایت‌های اطراف کابل از جمله پروان، میدان وردک و لوگر رفتند و به آنها دستور داده شد آن‌جا را ترک کنند و تمام تجهیزات نظامی و تسلیحاتی را به کابل انتقال دهند».
این نظامی پیشین می‌گوید، به نیروهای امنیتی مستقر در کابل اطمینان داده شده بود که طالبان وارد شهر کابل نمی‌شوند و دروازه‌های ورودی محکم است.
به گفته این عضو سابق ارتش افغانستان، به رغم اطمینان از عدم ورود طالبان به کابل، از وزارت دفاع به نظامیان دستور داد شد که کمربندهای امنیتی کابل را ترک کنند و به مرکز شهر عقبنشینی کنند که به گفته او، با خروج نظامیان از کمربندهای امنیتی، طالبان وارد شهر شدند.
این عضو سابق ارتش گفت: «حدود ساعت ۱۰ صبح همزمان با ورود طالبان به شهر کابل، به ما دستور دادند که کمربندی‌هایی که برای جلوگیری از ورود طالبان ساخته بودیم را ترک کنیم…ما به امر وزارت دفاع، کمربندی‌ها را رها کردیم و به مرکزهای خودمان در شهر آمدیم».
رضایی می‌گوید، وقتی طالبان به قرارگاه‌های نظامی در مرکز شهر کابل رسیدند، به نظامیان دستور رسید که تمام تجهیزات و تسلیحات خود را به طالبان تسلیم کنند و به خانه‌های شان بروند.
به گفته این نظامی پیشین، این اتفاق ناگهانی بود و نظامیان هیچ کاری نمی‌توانستند انجام دهند.
او گفت: «ما و تمام سربازان حاضر بودیم بجنگیم و شهید شویم ولی ما دستوری از بالا نداشتیم. اگر بدون دستور می‌جنگیدیم همه شهید می‌شدند و جنگ ما بی‌فایده می‌شد. زیرا چه ما می‌جنگیدیم و چه نمی‌جنگیدیم کشور را تسلیم طالبان کرده بودند و اینجا فقط خون ما و شهیدان پایمال می‌شد.»
طالبان پس از تسلط بر کابل، عفو عمومی اعلام کردند که این فرمان شامل حال تمام کارمندان دولتی و نظامیان پیشین می‌شدند؛ اما گفته می‌شود طالبان به وعده خود عمل نکرده‌اند.
دو عضو سابق ارتش افغانستان که پس از سقوط کابل مجبور به مهاجرت شدند می‌گویند طالبان خانه به خانه به‌دنبال نظامیان بودند و اگر کسی در خانه‌اش نبود همسر و دخترانش را با خود می‌بردند.
رضایی در ادامه گفت که نیروهای طالبان شبانه خانه به خانه به دنبال سربازان و اعضای سابق ارتش می‌گشتند.
او می‌گوید: «طالبان شبانه خانه به خانه به دنبال سربازان سابق ارتش و اردوی ملی می‌گشتند. آنها سربازان را به بیرون از خانه می‌کشاندند و با خود می‌بردند، شکنجه می‌کردند و می‌کشتند. گاهی حتی جسدشان را دیگر پس نمی‌دادند. من خود شاهد بودم که طالبان به خانه یکی از سربازان سابق رفته بود و خانواده‌اش را تهدید کرد که اگر تا سه روز دیگر این سرباز برنگردد، بیوه یا خواهرش را به جای او با خود می‌برند.»
با تسلط طالبان در سراسر کشور، نیروهای طالبان در برخی از مناطق، به جمع‌آوری عشر و زکات آغاز کردند. مردم از جمع‌آوری بی‌رویه، اجباری و سنگین پول توسط طالبان شکایت دارند.
منابع می‌گویند، طالبان از نظامیان پیشین دو برابر سایر باشندگان عشر درخواست می‌کنند.
رضایی در این باره می‌گوید: «طالبان از خانواده‌های سربازان ارتش دولت قبل دو برابر عشر می‌خواستند و اگر پولی به آنها داده نمی‌شد، وسایل خانه، مانند یخچال، فرش و تمام وسایل قیمتی را با خود می‌بردند و می‌گفتند این‌ها برای دولت است. درحالی که یک سرباز وسایل خانه‌اش را از دولت دریافت نمی‌کند.»
طالبان که اعضای سابق ارتش و تمام اعضای دولت سابق را وابسته به خارجی‌ها می‌دانند و معتقدند که معاش این افراد از طریق کافران تامین می‌شده‌اند. طالبان پس از قدرت‌گیری به اعضای سابق ارتش گفته «باید تمام پول‌هایی که از کافران گرفته‌اید را به ما بدهید».
رضا حسینی (اسم مستعار) یکی دیگر از اعضای سابق ارتش افغانستان در این باره گفت: «طالبان ما را لت و کوب می‌کردند و می‌گفتند شما چندین سال به دولت قبل خدمت کردید و پول کافران را گرفته‌اید. باید آن پول‌ها را هر ماه به ما بدهید.»
به گفته حسینی؛ طالبان از اعضای سابق ارتش اسلحه‌های آنها را می‌خواستند و اگر در این میان کسی اسلحه نداشت او را مجبور می‌کردند تا اسلحه‌ای خریداری کند و سپس آن‌را به طالبان تحویل دهند.
او نیز مانند محمد رضایی وعده عفو عمومی طالبان را دروغین می‌داند و می‌گوید که سرنوشت نامعلوم و وحشتناکی در انتظار سربازان و اعضای دولت سابق افغانستان است.
بسیاری از کارمندان و سربازان سابق می‌گویند، تحت تعقیب طالبان هستند؛ با این حال به نظر می‌رسد که این گروه به وعده خود عمل نمی‌کند.
طالبان وعده داده بودند که با آموزش و کار دختران و زنان مشکل ندارند؛ اما در حال حاضر نه دختری به مکتب می‌روند و نه هم به زنان اجازه کار در ادارات دولتی داده می‌شوند.
