هاروارد کارتر، مصرشناس مشهور، مقبره توت‌عنخ‌آمون را کشف کرد و مطالعه و بررسی این سایت بیش از 10 سال طول کشید. اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه کسی برای اولین بار لنز دوربینش را روی بقایای مقبره سه هزار ساله توت‌عنخ‌آمون تنظیم کرد؟ وقتی این کار را می‌کرد، چه حسی داشت؟
کشف آرامگاه توت‌عنخ‌آمون در سال 1992 یکی از بزرگ‌ترین و شگفت‌انگیزترین اکتشافات باستان‌شناسی قرن بیستم میلادی محسوب می‌شود.
اما جالب است بدانید که وظیفه عکاسی از مقبره توت‌عنخ‌آمون برعهده هری بورتون بود. وی بیش از سه هزار و 400 عکس از این گنجینه باستانی گرفته است.
مجموعه آثار هری بورتون لحظات ماندگاری از حفاری 10 ساله مقبره توت‌عنخ‌آمون را به تصویر کشیده است. حالا تصاویر بورتون از مقبره توت‌عنخ‌آمون و روند حفاری 10 ساله آن در دانشگاه کمبریج به نمایش گذاشته شده است. تعداد زیادی از این عکس‌ها تاکنون منتشر نشده بوده‌اند و برای اولین بار در این نمایشگاه دیده خواهند شد.
پروفسور کریستینا ریگز اولین نفری است که کلکسیون تصاویر بورتون را تمام و کمال بررسی کرده است. به گفته وی، تصاویر چاپ‌شده، تصاویر انتخاب‌نشده و نگاتیوها باعث به وجود آمدن نگرش جدیدی نسبت به این اکتشاف شگفت‌انگیز می‌شود.
جادو و واقعیت
پروفسور ریگز با بررسی و مقایسه تصاویری که هرگز چاپ نشدند و تصاویری که در دهه 1920 منتشر شدند و به طور گسترده‌ای در سراسر جهان تکثیر شدند، اطلاعات جدیدی به دست آورد.
وی در این باره می‌گوید: «این اطلاعات جدید می‌تواند دیدگاه ما نسبت به مصر باستان، مصر امروزی و باستان‌شناسی را تغییر دهد».
ریگز متصدی نمایشگاه توت‌عنخ‌آمون است که در دانشکده باستان‌شناسی و انسان‌شناسی کمبریج برگزار می‌شود.
وی می‌گوید: «وقتی به شرایط نابرابر و پیچیده‌ای که این حفاری باستان‌شناسی در آن صورت گرفته است، فکر می‌کنیم متوجه می‌شویم که این تصاویر به هیچ وجه بی‌طرفانه گرفته نشده‌اند».
با وجود این که گفته می‌شود تصویر بالا زمانی گرفته شده است که کارتر مقبره افسانه‌ای توت‌عنخ‌آمون را کشف کرده است اما واقعیت این است که این تصویر بیش از یک سال بعد از کشف مقبره و ماه ژانویه 1924 گرفته شده است. در آن هنگام باستان‌شناسان دیواری که اتاق اول مقبره را از اتاق تدفین جدا می‌کرد را تخریب کرده بودند که در این تصویر کارتر به آن خیره شده است.
ریگز درباره این تصویر می‌گوید: «این عکس به ما اجازه می‌دهد که تصور کنیم کارتر مستقیما به شی‌‌ای شگفت‌انگیز و درخشنده خیره شده است».
نکته‌ای که در این صحنه به چشم ناظر معمولی نمی‌آید این است که کارتر از درگاه به تابوت‌های سلطنتی خیره شده است. به گفته ریگز این عکس به دقت صحنه‌سازی شده است.
دستیارهای مصری بورتون باید رفلکتورها (بازتابنده‌ها) را طوری نگه می‌داشتند که نور به شکل خاصی به صورت کارتر بتابد. کارتر این افکت را «درخشش عارفانه» می‌نامیده است.
همکاری ناشناخته افراد محلی
بیش از 100 مرد و کودک مصری استخدام شدند تا زمین این سایت باستانی را حفر کنند. عکس بالا در ماه مه 1923 گرفته شده است و کار دشوار کارگرها را نشان می‌دهد که در حال جابه‌جایی جعبه‌های پر از آثار باستانی از مقبره توت‌عنخ‌آمون، واقع در دره شاهان، به شهر رودخانه نیل، در اقصر، هستند. این دو محل حدود 10 کیلومتر از هم فاصله دارند.
یک قایق باری این آثار باستانی ارزشمند را تحت حفاظت به پایین رودخانه می‌رساند تا به موزه تاریخی قاهره منتقل شوند. این سفر حدود دو روز طول می‌کشید و زیر گرمای سوزان 38 درجه سلسیوس (یا 100 درجه فارنهایت) انجام می‌شد.
یک راه‌آهن سبک بین رودخانه تا موزه تعبیه شده بود که برای حمل جعبه‌ها استفاده می‌شد. بخش‌های این راه‌آهن قابل جدا شدن بود تا کارگران بتوانند آنها را برداند و مسیر جدیدی بسازند اما به گفته کارتر این ریل‌ها چنان داغ بود که نمی‌شد به آنها دست زد.
مشهورترین اثر باستانی مصر
تصویر ماسک مومیایی توت‌عنخ‌آمون در ماه دسامبر 1925 توسط بورتون گرفته شد. این ماسک طلایی با سنگ‌های نیمه قیمتی تزئین شده و با طرح‌های پیچیده شیشه‌ای منبت‌کاری شده بود.
بورتون بیش از 20 عکس از این ماسک گرفته است. وی سعی داشته ماسک توت‌عنخ‌آمون را از هر زاویه‌ای به تصویر بکشد. کارتر هفته‌ها وقت گذاشت تا رزین (صمغ) سختی که به این ماسک چسبیده بود را از بین ببرد. در فرآیند مومیایی کردن مصر باستان روی تمام قسمت‌های مومیایی رزین می‌ریختند.
برخی از این تصاویر به صورت عمومی منتشر نشده زیرا تنها برای استفاده باستان‌شناسان گرفته شده بودند. تصویر بالا سر مومیایی شده شاه توت‌عنخ‌آمون را نشان می‌دهد که روی تخته چوبی قدیمی قرار گرفته است.
تصاویر سر «شاه پسر» تا دهه 1960 منتشر نشد، زمانی که اولین شوی بزرگ با تم توت‌عنخ‌آمون در پاریس برگزار شد.
تکنیک عکاسی بورتون
این نگاتیو که تا به حال چاپ نشده است برخی از تکنیک‌های عکاسی بورتون را نشان می‌دهد. در این عکس یک تخت چوبی از آرامگاه توت‌عنخ‌آمون در مقابل یک پس‌زمینه سفید قرار گرفته است. این پس‌زمینه سفید توسط دو پسربچه مصری نگه داشته شده است اما تنها دستیار سمت چپ در این تصویر قابل رویت است.
به گفته پروفسور ریگز، پسرها در زمان عکسبرداری پس‌زمینه را تکان می‌دادند. این کار باعث می‌شد که پس‌زمینه عکس تار بیفتد در حالی که فوکوس دوربین کاملا روی تخت بود و دوربین روی سه‌پایه‌اش ثابت شده بود.
مسئولیت تصویربرداری چگونه به بورتون رسید؟
هری بورتون پسر یک کابینت‌سازی بود. وی کار عکاسی را در فلورانس ایتالیا شروع کرد و همانجا به مرد آمریکایی ثروتمندی به نام تئودور دیویس آسنا شد. دیویس علاقه خاصی به حفاری در مصر داشت. با شروع جنگ جهانی دوم، دیوس که حالا در بستر مرگ بود بورتون را برای کار به موزه هنر متروپولیس نیویورک معرفی کرد. موزه متروپولیس بورتون را استخدام کرد تا در مصر مشغول به کار شود.
در یکی از نگاتیوهای هرگز چاپ‌نشده می‌توان پسربچه‌ای را دید که گردنبند سنگینی به گردن دارد. این عکس داستان جدیدی از حفاری مقبره توت‌عنخ‌آمون روایت می‌کند.
ریگز درباره این عکس توضیح می‌دهد: «می‌توانید استرس و اضطراب این پسر مصری را در چهره‌اش تشخیص دهید. به این پسربچه لباس پوشانده بودند و یکی از گردنبندهای سنگین طلایی پیداشده در آرامگاه توت‌عنخ‌آمون را به گردنش انداخته‌اند».
سال‌ها بعد، مردی به نام شیخ حسین عبدول رسول خودش را به عنوان پسربچه درون این عکس معرفی کرد. این تصویر در خانه شیخ حسین آویخته شده است.
ریگز می‌گوید: «در برخی از این تصاویر کودکان شش یا هفت‌ساله‌ای دیده می‌شوند که در حال انجام کارهای سنگین هستند».
کشف آرامگاه توت‌عنخ‌آمون برای مردم و دولت مصر نماد قدرتمندی بود و به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی مصر اصرار کرد که اشیای باستانی کشف شده از این مقبره در مصر بمانند.
در سال 1929 مشخص شد که موزه متروپولیس سهمی از این اکتشاف بزرگ نمی‌برد و این یعنی کار بورتون کاملا رایگان انجام شده بود. کارتر بخشی از عکس‌های بورتون را به موزه داد.
ریگز می‌گوید: «افراد بسیار کمی می‌دانند که کشف مقبره توت‌عنخ‌آمون در آن زمان باعث ایجاد کشمکش‌های سیاسی بین بریتانیا و مصر تازه استقلال‌یافته شد».
به گزارش آنا؛ با دیدن تمامی عکس‌های هری بورتون و برخی از تصاویر باستان‌شناسان مصری، مشخص شد که تصاویری که همکاری مصریان در این پروژه را نشان می‌دهد، عمدا انتخاب نشده‌اند.
