دکتر کاوه احمدی علی آبادی
عضو هئيت علمي دانشگاه آبردين با رتبه پروفسوري
عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)
اين بي شك نقطه عطفي در تحولات منطقه است و گرچه تندروهاي همه طرف ها به شدت بازنده توافق ژنو بودند؛ اما بازي هنوز تمام نشده است و تا مات شان فاصله محسوسي هست!
ميانه روهاي هر چند طرف مذاكرات كاملاً واقف بودند كه چرا مهم است به توافق برسند و آنان علاوه بر اين كه نگران نوع توافق هاي طرف هاي پاي ميز مذاكره بودند، نگران تندروهاي طرف هاي مقابل، در فراسوي ميز مذاكرات ژنو نيز بودند و آگاه بودند كه آنان تنها بدين سبب به مذاكرات تن داده اند تا به بن بست و شكست بيانجامد و نه رسيدن به توافق. اما حالا از ژنو خبرهاي بدي براي آنان به گوش مي رسد. نيروهاي نظامي و امنيتي جنگ طلب كه جنگ و تحريم را يك دكان و كاسبي براي خود مي ديدند و البته بالاترين رهبران –روی صحنه ايران كه تنها بدين سبب به تيم ديپلماسي دولت جديد تن دادند كه پس از بن بست و شكست مذاكرات، همگان را به رويارويي با جهان و جنگ منطقه اي در پشت شان متحد و متقاعد كنند؛ به خصوص پس از شكست هايش در بهار عربي و وجهه بدشان نزد افكار عمومي مردم منطقه. آن بي شك پس از شكست تيم مورد حمايت شان در انتخابات رياست جمهوري گذشته، مهم تر از تو دهني، تغيير روند در حركت كلي روال جريانات منطقه برخلاف خواسته هاي ماجراجويانه، ايدئولوژي زده و تندروي شان است. توافق انجام شده درست برخلاف پيش بيني بدبينانه شان -كه مدام نيز تكرارش مي كردند، از آب بيرون آمد و بار ديگر نشان داد كه آنان سال هاست كه دنياي واقعي امروز را نمي شناسند و در ميان چند اعلاميه و نطق انقلابي نيم قرن پيش وا مانده اند و اگر ساير مقامات ايراني به صراحت آن را به ايشان گوشزد نمي كنند يا به سبب تعارفات ايراني يا عمدتاً ترس از موقعيت شان است. و كساني نيز كه مدتي پيش تحريم ها را نعمت مي شمردند، خيلي زود بدون اين كه به صراحت بگويند غلط كرديم، چنان به منت براي لغو تحريم ها افتادند كه شرح وقايع اش خود بسان يك لطيفه است. از آن سوي، ديگر شكست خوردگان اين عرصه، تندروها در اسرائيل كه خواهان متحد ساختن آمريكا و جهان در پشت شان براي حمله به ايران بودند و جناح هايي از كليه كشورهاي جهان كه در اين توافق ذي ربط بودند و به جاي مصالح جهاني و منافع منطقه اي و ارزش ها و آرمان هاي انساني، بدنبال منافع جناحي، كاسبي با پول خون و تهييج جهان به سوي منافع حاصل از جنگ و خونريزي در جهان براي خودشان بوده و هستند.
از روزي كه قرار شد، كري به مذاكرات ژنو وارد شود، دريافتم كه مذاكرات به نتيجه و توافق مي رسد. او يك ديپلماسي خلاق و عملگرا را در مدتي كوتاه به ثبوت رساند كه تنها محدود به ژنو نيست، بلكه با روسيه در مقاطع مختلف، با اسد و حاميان اش بر سر خلع سلاح شيميايي رژيم اسد به توافق رسيد، و گفتگوهاي صلح فلسطينيان و اسرائيل را پس از سال ها توقف، تهييج كرد و همين طور مواضع عملگرايانه (برخلاف طيفي از سناتورها) در مقابل تحولات اخير مصر گرفت. كساني در آمريكا كه مخالف كري و ديپلماسي اش هستند، از طيفي هستند كه به ديپلماسي و گفتگو براي توافق عقيده ندارند، بلكه به ديپلماسي و گفتگو تن مي دهند تا با كشيده شدن شان به بن بست و شكست، نزد افكار عمومي مجوزي براي شروع جنگ پيدا كنند. از منظر اينان، البته كه كري وزير امور خارجه خوبي نيست!
دستاورد كري براي دولت اوباما نيز يك پيروزي درخور است. اساساً راه شكست كله شقي ها و خيره سري هاي تندروها و ايدئولوگ ها، دو طريق است: نخست از طريق مواضع سخت و تند و البته با دستي بالاتر از خودشان و دوم عملگرايي آگاهانه و انعطاف پذير. روش نخست، همواره با تقابل و درگيري ها و تاوان هاي سنگين به واقعيت مي پيوندد، اما روش دوم با حداقل هزينه ها و عامل “بلندمدت زمان” است كه تندروها را زمين مي زند. روش اوباما-كري، راه دوم نشان داده و به نتيجه نيز رسيده است. چون هر دو راه فوق داراي پاشنه آشيل هايي است و كساني نيز كه درصدد بودند تا مذاكرات به بن بست و سپس شكست بيانجامد، از همين نكات آگاهي داشتند. مهمترين هدف شان، به نتيجه نرسيدن روش انعطاف هاي عملگرايانه بود، كه تصور مي كنم اينك از ژنو خبرهاي بدي برايشان رسيده است.
اما آن بي شك يك پيروزي چشمگير براي رئيس جمهور و تيم ديپلماسي جديد ايران است و نبايد از كار باارزش آنان غفلت كرد و آن ها در ميان فشارها از هر سوي، كاري را كه سال ها نشدني نشان داده بود و روضه خوان هاي روزهاي جمعه، هر نوع انعطافي را در تقابل با ارزش هاي انقلابي جار زده و ممكن نمي شمردند، عملي ساختند. استفاده از كساني كه سال ها در غرب زندگي كرده، زبان و قلق هاي فرهنگي شان را بدرستي بشناسند، و مهمتر از همه “دنيا ديده باشند”، چقدر مهم و تعيين كننده است و برخلاف تيم مذاكره كننده قبلي به ثبوت رساندند، كه مذاكرات جاي تكرار شعارهاي انقلابي، زدن اذان (آن هم به افق تهران)، خواندن دعاي ندبه و ايراد گرفتن از طرز پوشش طرف مذاكره نيست و كساني از اين نمايش ها و دلقك بازي ها در چنان مجامعي راه مي اندازند كه اولاً خود به ايمان قلبي شان شك داشته باشند و ثانياً از دين دكاني براي عوام فريبي ساخته باشند.
با اين همه، تندروهاي همه طرف ها بي كار نخواهند نشست (به خصوص كه توافق اخير زمان دار نيز هست) و براي عملي نشدن آنچه در ژنو به امضاء رسيده تلاش خواهند نمود. در ايران در حالي كه در تريبون هاي رسمي در بوق و كرنا خواهند كرد كه پيروز شده اند، در پشت صحنه زير گوش بالاترين رهبران ايران خواهند خواند كه هر چه فروختيم (توقف غني سازي 20 درصد)، چيزي عايدمان نشد (در حالي كه آزاد شدن مقداري از دارايي هاي توقيف شده حداقل دستاوردهاست). نيروهاي امنيتي و پاسداران گوشزد خواهند كرد كه ژست و وجهي انقلابي و ضد غربي خود را از دست داديم (چيزي كه مدت هاست در خاورميانه باخته اند و نقاب از چهره مزورانه شان برداشته شده است). اسرائيل و لابي اش به سوي كنگره و سنا خواهند رفت تا با تحريم هايي چند، موجب شوند كه توافق انجام شده را غيرعملي سازند و موجب گردند تا ايران نيز زير تعهدات اش بزند. اسرائيل خوب مي داند كه ديگر نمي تواند ديگران را به جان ايران بياندازد و از دستاوردهاي يك جنگ منطقه اي و نيابتي به نفع خود سوء استفاده كند. او براي هر نوع حمله نظامي تنها خواهد بود. گرچه بازي هنوز تمام نشده و ما در خاورميانه روزها و ماه هاي حساسي را پيش رو داريم.
