باستان شناسان استرالیایی از کشف بیش از صد و سی کوزه باستانی در ۱۵ نقطه مختلف کشور لائوس خبر داده اند. این کوزه‌ها به هزاران کوزه کهنسال دیگر که در این کشور کشف شده بودند، افزوده شده است.
کوزه‌های یادشده به یکی از پیچیده‌ترین و نامکشوف ترین رازهای باستان شناسی در شرق آسیا مبدل شده اند و محققان هنوز به درستی نمی‌دانند علت وجود این تعداد زیاد کوزه‌های بزرگ در نقاط مختلف این کشور با پراکندگی بسیار بالا چیست.
کوزه‌های یادشده در دشت‌ها و جنگل‌های مختلف لائوس پراکنده هستند و باستان شناسان غربی اولین بار در سال ۱۹۳۵ با تعدادی از آنها مواجه شدند. اما تحقیق هدفمند در این زمینه اولین بار از دهه ۹۰ میلادی آغاز شد. در آن زمان ۱۵ محوطه بزرگ دیگر که کوزه‌های مذکور در آنها پراکنده بودند، شناسایی شد تا تعداد کل این محوطه‌ها از ۱۰۵ مورد فراتر رود.
بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد قدمت این کوزه‌ها به زمانی مابین ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تا ۵۰۰ سال بعد از میلاد مسیح بازمی گردد. در مورد سازندگان و نیز کاربرد و علت ساخت این کوزه‌ها اطلاعات دقیقی وجود ندارد و ممکن است از آنها برای انجام برخی آئین‌های مربوط به خاک سپاری، ذخیره سازی آب و غیره استفاده شده باشد.
برخی از این کوزه‌ها چند تن وزن دارند و به نظر می‌رسد برخی از آنها توسط افرادی چندین کیلومتر جابجا شده باشند. باستان شناسان در حیرتند که حمل و نقل کوزه‌های سنگین مذکور در عصر باستان چگونه صورت گرفته و علت انتخاب محل‌های فعلی برای نگهداری آنها چیست.
به گزارش مهر به نقل از نیواطلس، علاوه بر این، صفحات بزرگ سنگی که احتمالاً به عنوان درهای این کوزه‌ها به کار می رفته اند در اطراف برخی از آنها شناسایی شده اند. بر روی برخی از این صفحات چهره نگاری‌هایی از انسان‌ها و بر روی برخی دیگر از آنها طراحی‌های هندسی قابل مشاهده است. باستان شناسان بر این باورند که هنوز تعداد بیشتری از این کوزه‌ها در نقاط جنگلی لائوس کشف نشده باقی مانده اند.
