دو خبر کوتاه درباره صادق هدایت، نامدار ترین نویسنده ایران در قرن گذشته میلادی، خشم گروه های موسوم به «اصولگرا» را در جمهوری اسلامی برانگیخته است.
در نخستین خبر کوتاه، «ایسنا» خبرگزاری دولتی دانشجویان ایران، از قول عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کابینه حسن روحانی نوشته است:
«صادق هدایت ممنوع‌القلم نیست» و «آثار هدایت هم مانند آثار دیگر نویسندگان ایرانی است. طبیعتاً زمینه‌های نشر آثارش با شرایط عمومی نشر ما، و طبق ضوابط در قوانین عمل می‌شود.»
ساعتی پس از انتشار این گفته ها، همان خبرگزاری نوشت:
«کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد به مناسبت سالروز تولد صادق هدایت در روز دوشنبه، ۲۸ بهمن‌ماه، نمایشگاهی از آثار این نویسنده و مترجم برگزار می‌کند. بیش از هشتاد عنوان از کتاب‌ها و منابعی از هدایت و درباره او ، از جمله سگ ولگرد، بوف کور، نقد و تفسیر آثار صادق هدایت و … در کتابخانه [حسینیه ارشاد] موجود هست که در نمایشگاه یک روزه‌ای در روز یادشده از ساعت نه صبح تا شش بعدازظهر به نمایش گذاشته خواهند شد.»
به گزارش صدای آمریکا؛ در پی انتشار این دو خبر، شماری از وابستگان به جناح موسوم به «اصولگرایان» خشم خود را از آن بازتاب داده اند؛ از جمله، «رجانیوز»، وابسته به غلامحسین الهام، عضو پیشین دولت محمود احمدی نژاد و شورای نگهبان قانون اساسی جمهوری اسلامی، با نقل بخش هایی از «توپ مرواری»، اثر صادق هدایت که همراه با انتقادات تند و تیز و صریح او از آنچه «خرافات و موهومات اسلامی” می داند، و نیز همراه با نکوهش اعراب و حمله آن ها به ایران است، نوشت:
« … صادق هدایت یکی از نویسندگانی است که در ضدیت با دین، اسلام و ایران کار را از در لفافه سخن گفتن فراتر برده و در کتابهای خود صراحتاً نسبت به ذات اقدس الهی، ذوات مقدسه معصومین و مردم ایران هتاکی و جسارتهای شرم‌آوری روا می‌داشت. آنچنان که خیلی از این جسارتها قابل بازگو کردن نیست…»
با این حال، «رجانیوز» یکی از تندترین بخش های این نوشته را عملاً نقل کرده است.
حمله به صادق هدایت در دوران پس از انقلاب در ایران بیسابقه نیست. علی موسوی گرمارودی، یکی از شاعران مورد توجه رهبر جمهوری اسلامی، نیز آبان ماه سال گذشته با تاکید بر این که نویسنده‌ی «توپ مرواری» (صادق هدایت) توهین‌های زشتی به سومین امام شیعیان کرده است، گفته بود:
« وظیفه‌ی هر قلم به دستِ اهل قبله می‌دانم که حداقل به جوانان این کشور بفهماند که چه بی‌شرف‌هایی در این کشور قلم زدند که از امویان هم بدتر بودند؛ اسمشان هم صادق بود و هدایت مردم را بر عهده داشتند.»
انتشار آثار صادق هدایت در ایران پس از انقلاب با دشواری های بسیار همراه بوده است. بسیاری از آثار او نیز که اجازه تجدید چاپ گرفته، با حذفیات چشمگیر و حتی مخل منتشر شده است.
از میان نوشته های «هدایت»، به مهمترین اثر انتقادی او، «توپ مرواری»، که طنز تند و تیزی بگفته خود او “بر ضد خرافات و موهومات” و “برای براندازی آنها نوشته شده”، هرگز اجازه چاپ نداده اند در حالی که علاقه مندان به خواندنش بآسانی می توانند آن را در بازار سیاه یا در اینترنت بیابند.
نام این کتاب از توپی گرفته شده که در دوران قاجاریه سالها در تهران قرار داشت و بسیاری از خرافاتی ها معتقد بودند که اگر زن یا دوشیزه یی آن را لمس کند یا سوارش بشود بزودی شوهری دلخواه خواهد یافت. از همین رو زنان و دختران خرافاتی بسیاری هر روز برای سوار شدن بر آن و حاجت گرفتن از «توپ مرواری» صف می بستند.
صادق هدایت، که از او بنام راهگشای داستان نویسی مدرن در ایران یاد می کنند، و بیشتر آثارش، مانند «بوف کور» و «سگ ولگرد»، به چندین زبان خارجی برگردانده شده؛ «توپ مرواری» را در سال ۱۳۲۶ نوشت اما این نوشته تند و تیز و سرشار از طنز گزنده، هرگز چاپ نشد تا سال ۱۳۵۸ در اوائل حکومت اسلامی که بصورت زیرزمینی، و با نام مستعار «هادی صداقت» در بازار سیاه انتشار یافت.
صادق هدایت، برغم مخالفت حکومت جمهوری اسلامی با او و آثارش، به هر روی، به عنوان یکی از پیشروان داستان نویسی مدرن در ایران، خوانندگان خود را حفظ کرده است و در دانشکده های ادبیات نیز، خواه ناخواه، باید به او پرداخت.
او که زاده ۲۸ بهمن ماه ۱۲۸۱ بود، روز نوزدهم فروردین ماه ۱۳۳۰ در آپارتمان محقرش در خیابان «شامپیونه» در پاریس با گاز خودکشی کرد. پیکر صادق هدایت در قطعه ۸۵ گورستان «پرلاشز» پاریس به خاک سپرده شده است.
واکنش تند اصولگرایان به خبر برگزاری نمایشگاه کتابهای صادق هدایت، و بگفته معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی “رفتار قانونی” با آثار او، تا کنون تنها در مجلس شورای اسلامی، پایگاه های اینترنتی و رسانه یی آنان بازتاب داشته، و در بیرون از این دایره با سکوت همراه بوده است.
بیژن نوباوه، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، از جناح اصولگرایان، نه تنها به اشارات معون وزارت ارشاد به صادق هدایت تاخته که خبر تجدید کار «نشر چشمه» و احتمال دادن اجازه چاپ به داستان بلند «کلنل» را نیز در خور انتقاد دانسته است:
“برخی از این اقدامات که قانونی بودن یا نبودن آنها جای بحث دارد حتماً در کمیسیون فرهنگی مجلس مورد بررسی قرار خواهد گرفت.”
آقای نوباوه همچنین گفته است که وزیر ارشاد به مجلس احضار می شود و اگر توضیحاتش درباره این تحولات خرسند کننده نباشد، با او قانوناً برخورد خواهد شد.
