سناريوهاي پيش روي عراق و عراقيان؛ فرصت ها و تهديدها

دکتر کاوه احمدی علی آبادی
عضو هئيت علمي دانشگاه آبردين با رتبه پروفسوري
عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)

ما اينك در عراق بر سر حساس ترين لحظات تصميم گيري در شطرنج خاورميانه اي ايستاده ايم. يك حركت درست مي تواند كشور را نجات دهد و يك حركت اشتباه مي تواند به فاجعه اي ختم شود و حتي چه بسا از عراق، سوريه اي ديگر بسازد.
سناريوي نخست كنار رفتن دولت مالكي در عراق است. آن مي تواند سهل الوصول ترين و بهترين گزينه براي نه تنها وحدت عراق كه اعلام آتش بس توسط طرف هاي درگير عراقي شود كه به آشتي ملي منجر گردد. منتها زماني كه اشخاصي مستقل كه همه طرف هاي سياسي و قومي و حتي اقليت ها روي آنان به توافق برسند، برگزيده شوند. گزينه دوم، كنار گذاشتن مالكي و گذاشتن شخصي به ميزان مزدوري او براي ايران است. آن مي تواند حتي شرايط را پيچيده تر از زماني سازد كه مالكي بر سر دولت بود. چون در آن صورت تكليف همگان مشخص بود: پيش به سوي بغداد. پس تعويض شخص مالكي به صرف خود اگر چه ضروري است، اما كافي نيست و قرار نيست تا دلقكي ديگر روي صحنه باشد و توسط سپاه قدس ايران روي صحنه بازي كند. اين سناريو مي تواند منتهي به تداوم جنگ در عراق و حتي جنگي داخلي گردد. سومين سناريو، كنار نرفتن مالكي است. در آن صورت جنگ و تفرقه در عراق ادامه خواهد داشت و سني ها دست برتر را در آن حفظ خواهند كرد؛ گرچه دولت مالكي مي تواند حتي اگر از طريق جنگنده هاي دريافتي از روسيه و كمك هاي تسليحاتي از ايران، مانع از سقوط بغداد شود، ولي با پيروزي در عراق فاصله زيادي خواهد داشت. سناريوي چهارم كه در حقيقت بايد اولين گزينه سني ها و مبارزان و انقلابيون عراقي نيز باشد، با حركت به سوي بغداد و محاصره و فتح دوباره آن همراه است. براي اين سناريو اگر انقلابيون سني هر چه زودتر دست به كار نشوند، فرصت از دست مي رود. سپاه قدس ايران و نيروهاي امنيتي مالكي در حال سازماندهي، طرح ريزي و تقويت تسليحاتي ارتش عراق هستند و آن مي تواند برتري كنوني سني ها و عشاير و حركت شان را به سوي بغداد متوقف سازد؛ زمان عامل بسيار مهمي است. انقلابيون و ارتشيان وفادار عراقي اگر مي خواهند بغداد را فتح كنند، بايد هر چه زودتر دست به كار شوند و تصرف مناطق ديگر كشور را مسكوت بگذارند، چون در صورتي كه بغداد سقوط كند، آن مناطق نيز بدون درگيري تسليم خواهند شد، ولي با تصرف ساير مناطق عراق، نيروهاي دولتي در بغداد بر سر كار مي مانند و خود را بازسازي مي كنند و حتي به مناطق ديگر نيز حمله مي كنند. در صورتي كه انقلابيون عراقي تاكنون “هسته هاي خاموش قيام” را در مناطق اطراف بغداد و دورن بغداد شكل نداده و سازماندهي براي زمان صفر قيام (همچون موصل) نكرده باشند، براي فتح بغداد دچار مشكل مي شوند و در بغداد نيز زماني به پيروزي سريع و با كمترين تلفات مي رسند كه چون نينوا و ديكر مناطق، يك “قيام خاموش مردمي” سازماندهي شده و كليد زده شود. مسلح سازي مردمي در تمامي مناطق سني نشين صورت نگرفته و بايد هر چه زودتر طي “بسيجي عمومي” در همه مناطق عملي شود. تاكنون عملكردتان در همه زمينه هاي رزمي عالي بود، به جز عدم حمله به فرودگاه بغداد؛ اگر فرودگاه بغداد را به هر طريقي تعطيل نكنيد، از سلاح ها و نفرات ورودي و حتي هواپيماها و هليكوپترهاي برخاسته از آنجا ضربات زيادي دريافت خواهيد كرد؛ هر چه زودتر چند طرح را براي از كار انداختن آنجا عملياتي كنيد.
محتمل ترين سناريو در عراق همان تداوم جنگ با فراز و فرودهايي توسط دو طرف و ورود آرام عراق به جنگ داخلي و سپس فرو رفتن در جنگي فرسايشي است كه رژيم ايران، سوريه و عراق را در زماني بلندمدت تر با هم غرق مي سازد. در اين سناريو، نيروهاي رزمنده بيشتري به همراه داعش از سوريه به عراق سرازير خواهند شد و رژيم مالكي نيز مجبور خواهد شد شبه نظاميان عراقي ارسالي بيشتري را از سوريه به عراق فراخواند و تفاوت آن با گذشته در اين است كه داعش به جاي درگيري با ساير رزمندگان در سوريه، به سوي نبرد با رژيم مالكي و سپاه قدس ايران در عراق كشيده شده و تغيير زاويه داده و جنگجويان بيشتري –كه تاكنون سر عقل نيامده باشند- از هر دو طرف “طرفدار حكومت متحجر اسلامي” كشته مي شوند. كردها نيز به مطالبات تاريخي شان بر سر مناطق مورد مناقشه دست يافته اند.
آمريكا براي اين كه نقشي موثر و مفيد در بحران عراق بازي كند، بايد روي همان گزينه اي كار كند كه در يمن انجام داد و رئيس جمهور لجوج آنجا را به طريقي كه براي شخصي چون او شدني بود، از صحنه قدرت كنار فرستاد. براي مقابله با خطر داعش در منطقه بايد واحدهاي زبده و واكنش سريع آمريكا در اردن مستقر شوند تا با هر نوع حمله غافلگير كننده داعش به مراكز امنيتي و دولتي و نظامي اردن به سرعت مقاابله كرده و آن را خنثي كنند؛ چون اردن بسيار آسيب پذير است. و با عكس هاي هوايي دقيق، پايگاه هاي داعش در سوريه (و نه عراق) را هدف گرفته و نابود كنند و گرنه در سوريه (ارتش آزاد سوريه و مردم) دچار مشكل مي شويم.