نام: رضا، شهرت: پهلوی، زاده: روستای آلاشت در سوادکوه استان مازندران در بیست و چهارم اسفند سال ۱۲۵۶ خورشیدی، درگذشته: در چهارم امرداد سال ۱۳۲۳ خورشیدی در ژوهانسبورگ پایتخت آفریقای جنوبی، لقب ها: رضاخان، رضا خان میرپنج، رضا خان سردار سپه، و پس از رسیدن به مقام نخست وزیری دولت احمدشاه قاجار، در سال ۱۳۰۲خورشیدی، که تا سال ۱۳۰۴ ادامه داشت. و از همان سال ۱۳۰۴ با رسیدن به شهریاری ایرانزمین، رضا شاه به عنوان سرسلسله و بنیانگزار دودمان پهلوی نام گرفت. و تا بیستم شهریور سال ۱۳۲۰ خورشیدی، به خدمات بی نظیری که در طول فقط شانزده سال پادشاهی در کشور به ایران و ایرانی نمود پرداخت. پادشاهی آن مرد نابغه تاریخ ایرازمین، در شرایط بسیار سختی آغاز شد و ادامه یافت!
طلوع ستاره پادشاهی رضا شاه بزرگ، با غروب حکومت استبدادی و بی خردانه قاجار آغاز گردید. وی که در روستای آلاشت در سوادکوه به دنیا آمده بود؛ در خانواده ای دوران خردسالی و نوجوانی اش را طی کرد؛ که نه چندان فقیر و ندار بودند؛ و نه چندان دارا و ثروتمند. از نوجوانی به نظام پیوست و مدارج ترقی را پیمود. از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ خورشیدی، نیروهای قزاق به فرماندهی رضا خان تهران را اشغال کردند. رضا خان سردار سپه، که وزیر جنگ حکومت احمدشاه قاجار نیز بود؛ بسیاری از ناآرامی ها و راهزنی های درون کشور را از بین برد؛ و در سوم آبان ۱۳۰۲ به فرمان احمدشاه قاجار، ابتدا به عنوان وزیر جنگ و سپس به عنوان نخست وزیر کشور گمارده شد. در همین دوره بود، که تلاش ناکامی در جهت جمهوری خواهی کرد؛ ولی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی پادشاهی سلسله پهلوی را بنیانگزاری نمود. در شهریور ۱۳۲۰خورشیدی هم، موقعی که در جریان جنگ دوم جهانی دو سوی ایران، شمال و جنوب مملکت در اشغال روسها و انگلیسی ها بود. سرانجام با توطئه انگلیسی ها و به خواسته حکومت بریتانیای کبیر!!! مجبور به کناره گیری از پادشاهی گشت؛ و فرزند جوان خود محمد رضای ۲۲ ساله را، که ولیعهدی پدر را بر عهده داشت به پادشاهی ایران برگزید. پیش از خروج از ایران به سوی تبعیدگاه خود در جزیره موریس در کشور آفریقای جنوبی، فرزند برومند خود اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی را، به گونه رسمی و کتبی به عنوان جانشین خویش به مجلس ایران معرفی نمود!
سرزمین باستانی ایران، در زمان پادشاهی رضا شاه بزرگ، شاهد ایجاد نظم نوین در خویشتن گشت؛ و کارنامه تاریخی مملکتی، که از زمان روی کار آمدن سلسله واپسگرا و خرافه پرست ایل قاجار، رو به انحطاط مفرط و بازگشت به قهقراء کرده بود. از نو آوری های آن پادشاه دلسوز و میهن پرست، جان تازه ای گرفت؛ و نمونه های بارز و جالب و افتخار آفرینی از خدمات آن پادشاه بی بدیل را، در دفتر مباهات خود ثبت کرده است!
رضا شاه بزرگ ناگزیر بود؛ که برای تضمین حکومت و قدرت خود، برخی از تغییرات منفی را در کشور به وجود بیاورد؛ تا که بتواند به آرمان های والایی، که برای خانه پدری و مام میهن خویش داشت؛ رنگ محقق گشتن و ایجاد شدن را ببخشد. از جمله نمونه های این تدبیرهای منفی، بستن روزنامه های مستقل، بازپس گیری مصونیت پارلمانی از نمایندگان مجلس، از بین بردن احزاب سیاسی کشور بود؛ و با تبدیل کردن مجلس به نهادی مطیع و تشریفاتی، توانست وزرای مورد نظر خود را انتخاب کند. وی همچنین با پشتیبانی دربار موفق شد؛ که زمین های حاصلخیز مازندران را، به نفع حاکمیت مصادره کند؛ و در آن زمان، ثروتمندترین مرد در ایران گردد. این تدبیر که بسیار هم مورد انتقاد دشمنان او واقع گردید. شاید که ظاهری منفی و ناخوشآیند داشته باشد. اما در حقیقت هدف رضا شاه کبیر از مصادره زمین های حاصلخیز مازندران، به مکنت فراوان رساندن خویش نبود. بل، بر آن بود که دست فئودال های زورگو و ستمگر به کشاورزانی را که رعیت آنها بودند کوتاه نماید؛ و قدرت منطقه ای ایشان را با این کار کم کند و کشور را از حکومت « ملوک الطوایفی » نجات بدهد!
حزب تجدد، که با پشتیبانی صادقانه خود از رضا شاه، ابتدا به نام حزب ایران نو، و سپس به حزب ترقی تغییر نام داده بود. کمی بعد نشان داد، که ماهیت اش شباهت زیادی به حزب فاشیستی بینتو موسولینی دارد؛ و بعد از تغییر نام دادن به حزب جمهوریخواه(به تقلید از حزب مصفطی کمال پاشا آتا ترک رهبر سیاسی وقت ترکیه)، هنگامی که مشخص گردید؛ که حزب ترقی دارای اندیشه های خطرناک جمهوریخواهانه می باشد؛ به طور کلی برچید شد!
رضا شاه با به دست آوردن قدرتی بلامنازع، اصلاحات اجتماعی بزرگی را در کشور آغاز نمود؛ که هرچند قاعده مند نبودند؛ اما نشان می داد که او خواهان ایرانی پیشرفته و مترقی بود؛ که از یک سو رها از نفوذ روحانیون، دسیسه بیگانگان، شورش عشایر و اختلافات قومی و خان بازی، و از سویی دیگر خواهان دارا بودن مؤسسات آموزشی به سبک اروپا، زنانی متجدد و شاغل در بیرون از خانه، ساختار اقتصادی نوین با کارخانه های دولتی، شبکه های ارتباطی، بانک های سرمایه گذار، و فروشگاه های زنجیره ای، برای رسیدن به هدف اش(بازسازی ایران با تصویری از غرب)، شروع به مذهب زدایی، برانداختن قبیله گرایی، گسترش ملی گرایی، توسعه های آموزشی در کشور، و سرمایه گذاری دولتی کرد!
روحانیون آن زمان، که افکارشان هنوز در دنیای دوران پادشاهی سلسله قاجار سیر می نمود؛ با مواجهه با عملکردهای ترقی خواهانه رضا شاه بزرگ در کشور، در تکاپو بودند که قدرت را از وی پس بگیرند؛ و خودشان با به وجود آوردن تغییراتی مشابه دوران قجرها، حاکمیت جدیدی را در ایران پایه گذاری نمایند. اما پادشاه دوراندیش و دانای ایرانزمین، اعلیحضرت رضا شاه کبیر هوشمندتر از آن بود؛ که در مخیله آخوندهای دستاربند آن زمان بگنجد. بر همین اساس، با تضعیف شدن موقعیت شان در هر جایی که نفوذ داشتند. همچنین با اقدام به موقع پادشاه نیک اندیش مملکت، در جهت تبعید کردن برخی از روحانیون با نفوذتر به مناطق دور از پایتخت، قدرت ظاهری و پوشالی آخوندهای خرافه آفرین زایل گردید؛ و حکومت ترقیخواهانه سر سلسله پهلوی، با موقعیتی که برای خویش به وجود آورده بود. اقدام به تحقق بخشیدن به آرمان های توسعه طلبانه و مترقی خویش، در راه آفرینش سربلندی برای ملت فهیم ایران نمود!
همه اقدامات سازنده و پیشرفت های مدبرانه آن پادشاه بزرگ در کشور را، اگر نتوانیم به درستی برشماریم؛ دست کم می توانیم؛ به فهرست تعدادی از آن پیروزی های جاودانه وی اشاره نماییم: « آب دریا را اگر نتوان کشید*** پس به قدر جرعه ای باید چشید» ! جرعه هایی از کارهای مترقی و تردید ناپذیر آن یگانه تاریخ ایرانزمین را، می توانم به نسبت حافظه خویش و به شرح زیر برای هم میهنان جوان تر، که فقط نام آن رادمرد کشورشان را شنیده اند بیان کنم. ایجاد آرتش نوین در ایران، اقدام برای به وجود آوردن امنیت در مملکت، و سرکوب نمودن راهزنان میان جاده ها، جهت تامین آرامش خاطر مسافران، ایجاد بانک شاهنشاهی و بانک سپه برای پردازش به امور مالی مملکت، دستور ساختن دانشگاه بزرگ تهران که در آن روزگار در خاورمیانه مشابه نداشت. به وجود آوردن فرودگاه بین المللی مهرآباد، راه اندازی خطوط ریلی راه آهن از شمال به جنوب و از شرق کشور به غرب آن، بهسازی راه های شوسه(جاده های خاکی) و آسفالته نمودن راه های خیابان های اصلی درون پایتخت و سایر شهرهای بزرگ کشور، ایجاد مدارس ابتدایی در بیشتر مناطق مملکت برای مبارزه با بیسوادی و ایجاد رشد و ترقی در میان روستاییان مملکت، نامگذاری وزارتخانه های کشور از نام های رایج عربی آن به پارسی سلیس و روشن، ایجاد کارخانه برق در دو سوی پایتخت، و نیز آغاز به تصفیه آب و رساندن آن به وسیله لوله کشی های محدود در بیشتر خیابان های تهران، به وجود آوردن سیستم پزشکی جدید در مملکت، به ویژه در جهت ریشه کن نمودن و از میان بردن کامل بیماری های مسری و واگیردار مانند: آبله، تراخم، جرس به فتح ج و ر، با سکون س(گال = نوعی بیماری پوستی خطرناک)، سل ، طاعون ، سفلیس(بیماری مقاربتی جنسی) یرقان، تیفوس = حصبه، ذات الریه = سینه پهلو، حصبه، و بسیاری دیگر از پیشرفت های پزشکی در ایران، همچنین اعزام نمودن دانشجویان برتر به خارج از کشور، جهت ادامه تحصیل و پیمودن مدارج تخصصی، برای کمک به بیماران مملکت، تاسیس اداره رادیو و کتابخانه ملی کشور، و از همه مهم تر سرکشی های بدون اعلام قبلی به مراکز کاری در کشور، مانند پادگان های نظامی، مؤسسات آموزشی، بانک ها، حتی به فروشگاه های معدودی که در تهران مشغول به فروختن ملزومات مردم بودند. و بسیاری دیگر از خدمات بی ریا و میهن پرستانه آن مرد بزرگ بود. که پیوسته به آباد کردن ایران و رساندن آن به مرز توسعه های بین المللی در سراسر دنیا بود!
ننگ و نفرین بر آخوند بی خرد و نادانی مانند خلخالی جنایتکار، که به دستور او آرامگاه آن پادشاه نمونه تاریخ در ایران را، تخریب کردند. شاید هم به خون خواهی روزگاری که رضا شاه بزرگ دست آنها را از مجلس و ادارات مملکت کوتاه نمود؛ و به ایشان اجازه نداد که مردم را با پراکندن خرافه های خود به قعر چاه نادانی ساقط بکنند. روح بزرگ اش تا به ابد شاد، نام والا و یاد گرانمایه اش تا دنیا باقی است پایا و مانا بمانند!
محتم مومنی
