ایران امسال با دو پرونده «راه‌آهن ایران» و «هورامان» در کمیته میراث جهانی یونسکو شرکت کرده است که راه‌آهن ایران در اجلاس روز (یکشنبه، سوم مردادماه) که به صورت مجازی در شهر فوجو چین برگزار شد، مورد بررسی قرار گرفت و با وجود ایرادهای کارشناسان ایکوموس به ثبت جهانی رسید.
نماینده ایکوموس (شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها) که بازوی مشورتی و تخصصی یونسکو در ثبت و محافظت از میراث جهانی است، با تمجید از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی راه‌آهن ایران پیشنهاد داد: این پرونده برای ارائه اطلاعات بیشتر «دیفر» شود. (یعنی پرونده پس از اصلاحات، قابل طرح مجدد در اجلاس دو سال بعد باشد.)
کارشناسان یونسکو و ایکوموس قبلا شانس کمی را برای ثبت راه‌آهن در فهرست آثار جهانی یونسکو پیش‌بینی کرده بودند. این ارزیاب‌ها و کارشناسان بارها به این پرونده ایراد وارد کرده بودند.
اما در این اجلاس، نمایندگان کشورهای نروژ، استرالیا، اتیوپی، عمان، برزیل، روسیه، اسپانیا، آفریقای جنوبی، اوگاندا، تایلند و مجارستان در عین تایید نظر ایکوموس برای اصلاح این پرونده، خط راه‌آهن ایران را شگفتی مهندسی توصیف کردند و بر اهمیت تاریخی این خط آهن در تبادل اقتصادی و بین‌المللی و پیوند میان دریای خزر و خلیج فارس تاکید و از ثبت آن در فهرست میراث جهانی یونسکو حمایت کردند.
ارزش‌های معماری راه‌آهن ایران نیز بسیار مورد تاکید و توجه کشورهای حاضر در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو بود.
نماینده چین نیز با اشاره به این‌که این پرونده را به خوبی مطالعه کرده است، گفت: این پرونده به خوبی دارای معیارهای ۲ و ۴ برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو است. با این حال، کارشناسان ایکوموس تاکید کردند که پرونده راه‌آهن ایران این معیارها را برای ثبت جهانی ندارد.
احمد پاکتچی، سفیر و نماینده ایران در یونسکو نیز در این اجلاس از ایکوموس برای تلاش‌هایش و کشورهایی که حمایت کردند، تشکر کرد و گفت: ما تمام پیشنهادات را برای حفاظت بهتر از این میراث به کار می‌بندیم و آماده‌ایم تا همکاری بیشتری با ایکوموس و مرکز میرث جهانی داشته باشیم و آماده‌ایم همه شفاف‌سازی‌ها را درباره این پرونده انجام بدهیم.
رسانه‌های میراث فرهنگی داخلی نوشتند؛ او همچنین گفت: از آن‌جا که راه‌آهن ایران یکی از آثار ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است و در عین حال بر اساس قوانین جاری راه‌آهن فعالیت می‌کند، هرگونه اقدام و مداخله در آن نیازمند کسب مجوزهای قانونی از چندین ارگان است.
نماینده ایران در کمیته میراث جهانی یونسکو تاکید کرد: ما طرحی برای حفاظت از این راه‌آهن داریم و دو وزارتخانه راه و شهرسازی و میراث و گردشگری در حفاظت از راه‌آهن دخیل هستند. حفاظت از این اثر از جنبه ملی تضمین می‌شود.
پرونده راه‌آهن سال ۱۳۹۶ به یونسکو تحویل داده شد. کارشناسان یونسکو آن زمان نظرات و اصلاحاتی را روی این پرونده وارد کردند. این پرونده سال ۲۰۱۹ در کمیته میراث جهانی یونسکو بررسی و با نظر اصلاحی کارشناسان، برگشت داده شد و یک سهمیه ایران برای ثبت آثار در فهرست میراث جهانی یونسکو از دست رفت.
پرونده راه‌آهن قرار بود پس از اصلاح در اجلاس سال ۲۰۲۰ دوباره بررسی شود که با همه‌گیری ویروس کرونا این اجلاس به امسال موکول شد. در این دوره پس از اعمال اصلاحاتی و شفاف‌سازی برخی بندهای این پرونده، راه‌آهن ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد. در پی این موضوع، یونسکو ایران را موظف کرد تا اول دسامبر ۲۰۲۲ یک گزارش کامل از شرایط اثر ارائه بدهد.
به گفته طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، پرونده راه‌آهن با ۱۴۰۰ کیلومتر گستردگی که استان‌های مختلفی را به هم متصل می‌کند، از جمله پرونده‌های زنجیره‌ای ایران همچون قنات، باغ‌های ایرانی و کلیساها محسوب می‌شد که تمام ایستگاه‌ها، پل‌ها و … را به عنوان مقصد جهانی معرفی می‌کند.
طبق اسناد موجود، عمر راه‌آهن ایران به ۸۵ سال می‌رسد و به عنوان میراث صنعتی در یونسکو معرفی شده است.
چهل و چهارمین کمیته میراث جهانی یونسکو پس از یک سال وقفه به علت همه‌گیری کرونا، از روز جمعه گذشته (اول مرداد) در چین آغاز شده است. کمیته، مجازی است و به گفته معاون میراث فرهنگی، فقط اعضای کمیته بین‌الدول در فوجو چین حضور دارند.
پرونده «هورامان» (اورامانات) نیز در روزهای آینده در اجلاس یونسکو بررسی می‌شود. مسئولان میراث فرهنگی براساس نظر کارشناسان یونسکو شانس این اثر را نیز برای ورود به فهرست آثار جهانی بالا می‌دانند.
