کاوشهای اخیر در محدوده”تل آجری” در سه کیلومتری غرب تختگاه تخت جمشید که در چارچوب کلی تحقیقات شهر پارسه انجام میشده است دستاوردهای متنوعی را نصیب تیم کاوش کرده که یکی از این دستاوردها کشف دروازه باستانی است.
تخت جمشید در سال 521 پیش از میلاد در روزگار داریوش هخامنشی بنا نهاده شد و تا پایان حکومت هخامنشیان در سال331 پیش از میلاد به عنوان مهمترین پایتخت سیاسی و مذهبی هخامنشیان مورد استفاده قرار گرفت.
چشم انداز تختگاهی که کاخهای هخامنشی روی آن بنا شده، با شناسایی بیش از 100 اثر و بنای باستانی بزرگ در پیرامون تختگاه همواره منظری شهری را برای کاخ های هخامنشی قابل تصور ساخته است. بناهایی که در محدوده ای به وسعت 600 هکتار در محدوده ای بنام عرصه و حریم تخت جمشید پراکنده اند و حدفاصل فضاهای خالی بین این آثار را پردیس هایی فرا می گرفته است.
سرپرست ایرانی گروه کاوش تل آجری در این خصوص گفت: باستان شناسان از حدود 100 سال پیش تا به امروز در پی شناخت کارکرد این آثار باستانی واقع در حریم تخت جمشید هستند و تلاش دارند تا تحلیل فضایی از انسجام و ارتباط معنایی در مفهوم شهر برای کاخ ها تختگاه و بناهای وابسته به آنها در دشت پیدا کنند.
علیرضا عسکری ادامه داد: یکی از مهمترین بخشهای واقع در حریم تخت جمشید، بخش شمال غربی تختگاه است که به مجموعه فیروزی معروف است و مطالعات هیئت باستان شناسی در سالهای اخیر بر آن قسمت متمرکز شده، جایی که امروزه ویرانه های بنایی معروف به تل آجری در آنجا کاوش می شود.
وی با اشاره به اینکه مطالعه جامع تل آجری واقع در سه کیلومتری غرب تختگاه تخت جمشید را باید در چارچوب کلی تحقیقات قبلی شهر پارسه قرار داد،افزود: ما نیز همانند برخی از محققان پیشین تصور میکنیم که ناحیه باغ فیروزی به طور کامل بخشی از شهری بود که به اقامتگاه سلطنتی در تخت جمشید مرتبط بوده است.
سرپرست ایرانی گروه کاوش تل آجری گفت: بقایای استقرار هخامنشی در نزدیکی روستای فیروزی به مرور توسط باستان شناسانی مورد توجه قرار گرفت که نواحی اطراف تختگاه را به منظور مکان یابی جایگاه سلطنتی درون محدوده وسیعتر شهر بررسی میکردند، مطالعاتی که بیش از یکصد سال تا به امروز ادامه داشته است.
وی با اشاره به کاوشهای اخیر در این مجموعه بیان کرد: در این فصل، نقشه و ساختار بنای تل آجری بر اساس بخشهای مشخص شده در کاوش و همچنین نتایج به دست آمده از بررسی ژئوفیزیک، ژئو مغناطیس و الکتریسته بازسازی شد.
عسکری افزود: بر اساس اطلاعاتی مقدماتی بدست آمده ازکاوش این فصل به این نتیجه رسیدیم که پلان این ساختمان تقریبا با جهات اصلی جغرافیایی غرب، شمال غرب- شرق، جنوب شرق و شمال، شمال شرق – جنوب، جنوب غرب انطباق دارد.
وی اظهار داشت: این ساختمان بنای چهارگوش است که ابعاد هر ضلع آن حدود 40 متر در محور شمالی جنوبی و 30 متر در محور شرقی – غربی بوده است.
رئیس دانشکده هنر بیان کرد: دیوارهای قطور این ساختمان به ضخامت حدود 10 تا 12 متر، دور تا دور اتاقی مستطیل شکل به ابعاد 40 متر مربع در مرکز مجموعه فرا می گرفته که این اتاق مرکزی با راهرویی به عرض 5 متر در دو ضلع جنوب شرقی و شمال غربی به بیرون باز می شده، در واقع می توان گفت چشم انداز بنای تل آجری در این فصل از کاوش با شناسایی یک دروازه بزرگ روشن شد.
عسکری افزود: محور ارتباطی این دروازه در فاصله 100 متری جنوب آن یعنی در محوطه تل فیروزی 5 کشف شد که در آنجا کاخی بزرگ به ابعاد 55 در 60 متر وجود دارد، محدوده بین دروازه تل آجری و هم کاخ مکشوفه اخیر را پردیس هایی فرا گرفته بود که امروزه بخشی از سازه های آبرسانی این پردیس در محل وجود دارد و هم اطلاعات حاصل از بررسی ژئوفیزیک وجود باغ ها و سیستم های آبرسانی این قسمت را روشن کرده است.
وی ادامه داد: مهمترین یافته های این فصل از کاوش تعداد 30 قطعه آجر لعابدار رنگین مزین به انواع نقوش ترکیبی حیوانات بالدار بود که در بیشتر آنها تصاویر ترکیبی از حیوانات اسطوره ای دوره عیلامی و هخامنشی با سنت جنوب غرب ایران شوش و بین النهرین در این آجرها به نمایش گذاشته شده است.
عسکری گفت: تمام بدنه بیرونی و راهروی بزرگ بنای دروازه این بخش از شهر پارسه به آجرهای لعابدار رنگین مزیّن بوده و در ساخت این دروازه هزاران قطعه آجر هر کدام به ابعاد 33 در 33 به ضخامت 11 سانتی متر بکار رفته است.
وی با بیان اینکه این بنای بزرگ پس از دوره هخامنشی به تلی از خاک تبدیل شده به گونه ای که امروزه ساکنان محلی آن را تل آجری نام نهاده اند، گفت: با توجه به وجود تعداد 12 بنای باستانی دوره هخامنشی در این بخش از حریم تخت جمشید به احتمال به دلیل وجود مشابهت زیاد بین آجرهای لعابدار مکشوفه از بنای دروازه مکشوفه جدید با نقوش اسطوره های بین النهرین و به ویژه دروازه ایشتار در بابل بین النهرین و هم مشابهت نزدیک پلان کاخ بزرگ مکشوفه در فیروزی 5، به نظر می رسد این بخش از شهر پارسه در دوره کوروش هخامنشی وجود داشته و مهمتر اینکه بناهای این قسمت پیش از بنای تختگاه تخت جمشید بنا شده است. در واقع کشفیات اخیر خلا تاریخی شهر پارسه به ویژه در دوره کوروش(559-529 پ.م) و کمبوجیه(529-521 پ.م) پیش از به قدرت رسیدن داریوش در سال 521 پیش از میلاد را روشن می کند.
وی با بیان اینکه برنامه پژوهشی هیات باستان شناسی مشترک ایرانی ایتالیائی به مدت 50 روز در ماههای مهر و آبان سال 1392 در محوطه تل آجری انجام شد، گفت: برنامه این فصل به سرپرستی بنده و پروفسور پی یر فرانچسکو کالیری از دانشگاه بولونیا ایتالیا با حمایت و مدیریت پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور و اداره کل میراث فرهنگی استان فارس و محوطه میراث جهانی تخت جمشید انجام گرفت.
عسکری ادامه داد: در این فصل چشم انداز زمین ریخت شناسی تخت جمشید و شهر پارسه در چارچوب مطالعات ژئومورفولوژی شناسایی و بازسازی شد.
به گزارش مهر؛ سرپرست ایرانی گروه کاوش تل آجری با بیان اینکه در این فصل، 10 هکتار از محدوده پیرامون تل آجری در حوزه باغ فیروزی با استفاده از روش ترکیبی ژئو الکتریک و هم ژئوفیزیک بررسی و مستندنگاری شد،گفت: در برنامه حاضر علاوه بر بکارگیری روش های دقیق باستان شناسی و تخصص های مرتبط نظیر استخوان باستان شناسی، از انواع آزمایش ها در خصوص مواد آلی و کانی، مطالعات ژئوالکتریک، ژئوفیزیک، نقشه برداری، زمین شناسی، ژئومورفولوژی استفاده، و نتایج مطالعات در سیستم های اطلاعات جغرافیایی و تشکیل انواع بانکهای اطلاعاتی مورد استفاده و ارزیابی قرار گرفت.
