جزئیات ملاقات قرنی با رایزن سفارت آمریکا؛ در اسناد ویکی‌لیکس

ایالات متحده اعلام کرد نمی‌تواند ارتش ایران را کنترل کند

روز ۱۶ بهمن ۱۳۵۷ (۵ فوریه ۱۹۷۹) ملاقاتی بین سپهبد ولی‌الله قرنی با رایزن سیاسی سفارت آمریکا در تهران انجام شد و این ژنرال شورشی از ایالات متحده خواست به ارتش فشار آورد تا از دخالت در امور سیاسی پرهیز کند. طبق سندی که ویکی‌لیکس منتشر کرده، قرنی که پس از شورش 57 رئیس ستاد مشترک ارتش شد، به دیپلمات آمریکایی اطمینان داد که جمهوری اسلامی یعنی انتخابات آزاد و مجلس آزاد و آزادی تمامی احزاب سیاسی.

***

ملاقات با سپهبد قرنی

[متن سند]

تاریخ ۶ فوریه ۱۹۷۹

از: تهران، ایران

به: وزارت امور خارجه

۱. متن کامل

۲. خلاصه: قرنی، ژنرال اردوگاه خمینی، تلاش بسیاری کرد تا دولت آمریکا را قانع کند که به ارتش فشار بیاورد تا وارد سیاست نشود؛ ولی به او گفته شد که دامنه تاثیرگذاری ایالات متحده محدود است. او به طرق مختلف سعی کرد تا پاسخی به این پرسش بیابد که چه کسی همه‌پرسی برگزار خواهد کرد و چه کسی نتیجه را اعلام خواهد کرد. او اطلاعاتی را که از منابع دیگر به دست ما رسیده بود، تایید کرد که انتظار می‌رود بازرگان طی چند روز آینده دولتش را معرفی کند و این احتمال وجود دارد که مجلس پس از چند هفته به بختیار رای عدم اعتماد بدهد. بدون شک او یکی از مهم‌ترین پیروان خمینی است اما به نهضت آزادی بازرگان تعلق ندارد.

۳. در ملاقاتی که به درخواست قرنی در بعدازظهر روز ۵ فوریه برگزار شد، قرنی این‌گونه آغاز کرد که خمینی در آن روز بازرگان را نخست‌وزیر اعلام خواهد کرد (ما پیش‌تر هم این موضوع را می‌دانستیم) و باقی وزرا نیز طی چند روز آینده معرفی خواهند شد. خواسته‌ اصلی قرنی این بود که ایالات متحده از نفوذش در ارتش استفاده کند. اگر رایزن سیاسی به او می‌گفت که آمریکا نفوذ کافی در ارتش ندارد تا آن‌ها را از دخالت در روند سیاسی باز دارد، او نمی‌پذیرفت. طوفانیان یکی از فرماندهان بسیار مهم ارتش است که با آمریکا رابطه‌ نزدیکی دارد و مقدار زیادی پول ربوده است. او به همان مسئله‌ همیشگی پرداخت که دولت ایالات متحده ارتش را کنترل می‌کند و اگر جنگ داخلی دربگیرد کمونیست‌ها قدرت را در دست خواهند گرفت و اعلام کرد که جنبش خمینی در اصل طرفدار غرب است.

قرنی گفت که سخنرانی‌های علی شریعتی درباره‌ ایدئولوژی اسلامی سبب شده تا ۶ هزار دانشجو به این جنبش بپیوندند. افراد خمینی می‌دانند که سیاست‌های حقوق بشر پرزیدنت کارتر سبب موفقیت در سرنگونی شاه شده است. در اصل خمینی نیز به این موضوع آگاه بوده و خواستار بهبود روابط با آمریکاست. خمینی در نقش رهبر باید شعارهای ضدآمریکایی سر دهد تا به اهداف تاکتیکی‌اش برسد. اگر اتفاقات سریع‌تر پیش می‌رفت و دولت ایالات متحده زودتر به اهمیت حمایت از جنبش اسلامی در مقابله با کمونیست‌ها پی می‌برد احتیاجی نبود که ۳۰ هزار آمریکایی از ایران خارج شوند. اگر جنگ داخلی دربگیرد صدها هزار نفر به مبارزه با ارتش خواهند پرداخت. روابط میان این جنبش و آمریکا تا حدی تخریب خواهد شد که حتی او، قرنی، نیز نخواهد توانست با رایزن سیاسی سفارت گفت‌وگو کند.

۴. رایزن سیاسی پاسخ‌های متداول داد و گفت که ما در میان فرماندهان ارتش نفوذ داریم ولی نمی‌توانیم آن‌ها را کنترل کنیم. آن‌ها به منافع خود پایبند هستند و فراتر از آن گامی برنمی‌دارند. آن‌ها تلاش کرده‌اند تا از روند قانونی مطابق با قانون اساسی حمایت کنند.

۵. قرنی گفت که علی‌رغم ادعای بختیار، ساواک هنوز منحل نشده است. جنبش اسلامی اطلاع یافته که ژنرال مقدم اخیرا به ارتش نامه‌ای نوشته و ۵ هزار عدد مین درخواست کرده است. بختیار از این موضوع اطلاعی ندارد، دست‌کم وزرایش چنین ادعایی می‌کنند. یکی از وزرا در هنگام ورود رایزن سیاسی از دفتر قرنی خارج شد و وزیر دارایی نیز به دیدن قرنی رفته بود و او نیز نمی‌دانست که گروهی از نزدیکان مقدم از این نامه خبر داده‌اند ولی هدف نامه چندان مشخص نیست.

۶. قرنی بار دیگر به فرماندهان تاخت که آن‌ها به تنهایی نمی‌توانند دست به کاری بزنند و به دنبال کسی هستند که به آن‌ها بگوید چه‌ کار کنند. آیا آمریکا می‌تواند کنار بکشد و اجازه دهد که خمینی و بختیار با یکدیگر مبارزه کنند؟ رایزن سیاسی گفت تا زمانی که تخطی از قانون اساسی صورت نگرفته باشد ارتش اجازه‌ دخالت در مجادلات سیاسی ندارد. آنچه خمینی و بختیار باید انجام دهند ایجاد یک کمیسیون مشترک انتخاباتی است. قرنی پرسید که آیا بختیار به وزارت کشور اجازه‌ برگزاری همه‌پرسی می‌دهد؟ رایزن سیاسی پاسخ داد که به عقیده او بختیار این مجوز را خواهد داد؛ اما در صورتی که وزیر منتخب او ناظر همه‌پرسی باشد. اگر با این مسئله توافق شود، نیروهای بازرگان می‌توانند به صورت غیرمستقیم و از طریق کمیته‌های مختلف دستورات را به کارمندان وزارتخانه منتقل کنند. قرنی بار دیگر این موضوع را مطرح کرد که ژاندارمری و ارتش در همه‌پرسی دخالت خواهند کرد تا تقلب صورت بگیرد. آن‌ها با نیروهای خمینی درگیر خواهند شد. رایزن سیاسی پاسخ داد که ارتش و بختیار معتقدند که در صورت برگزاری چنین انتخاباتی مجاهدین وارد عمل می‌شوند تا مردم را تحت فشار قرار دهند. از سوی دیگر چریک‌های چپگرا هم حضور دارند. چه کسی آن‌ها را کنترل خواهد کرد؟ قرنی پرسید که آیا بازرگان می‌تواند از سازمان ملل درخواست نظارت بکند؟ رایزن سیاسی پاسخ داد زمانی که دو طرف برای برگزاری همه‌پرسی به توافق رسیدند می‌توانند با یکدیگر جلسه گذاشته و چگونگی شرایط همه‌پرسی را بررسی کنند. این‌گونه نمی‌توان راجع به شرایط تصمیم‌گیری کرد.

۷. قرنی بار دیگر این سوال را مطرح کرد که آیا دولت آمریکا به بختیار کمک می‌کند؟ بختیار بسیار سرسخت است. رایزن سیاسی پاسخ داد که سفارت از مکالمات میان نمایندگان خمینی و بختیار هیچ اطلاعی ندارد. به عقیده‌ ما بختیار خواهان پیروی از قانون اساسی است و ما نیز از چنین روندی حمایت می‌کنیم. اگر بختیار در زمینه‌های دیگر رفتاری غیرمعقولانه در پیش گرفته است، قرنی باید به ما بگوید تا ببینیم که چه‌ کار می‌توانیم انجام دهیم.

۸. رایزن سیاسی سپس یک «پیشنهاد خلاقانه‌ شخصی» را مطرح کرد: این‌طور که به نظر می‌رسد طرفداران خمینی مشکوک هستند که بختیار در مقابل همه‌پرسی مقاومت می‌کند، شاید این مقاومت به این دلیل است که بختیار نمی‌داند جمهوری اسلامی که در پی تشکیل آن هستید به چه مفهوم است. کسی که بختیار سال‌هاست او را می‌شناسد و به او اطمینان دارد، همچون بازرگان، باید این مفهوم را برای او توضیح دهد و به او اطمینان خاطر ببخشد. این کار شاید از مقاومت او بکاهد. قرنی از این پیشنهاد استقبال کرد و گفت که این موضوع را به بازرگان منتقل خواهد کرد. او پرسید که آیا سفیر مستقیما این موضوع را با بازرگان مطرح خواهد کرد؟ (توضیح: واضح است که قرنی چندان به بازرگان نزدیک نیست).

رایزن سیاسی گفت که ما از کانال‌های مختلف این موضوع را به اطلاع بازرگان خواهیم رساند زیرا مشخص نیست که سفیر در آینده نزدیک ملاقاتی با بازرگان داشته باشد. قرنی گفت که جمهوری اسلامی یعنی انتخابات آزاد و مجلس آزاد و آزادی تمامی احزاب سیاسی. اسلام در قانون اساسی کنونی نیز ذکر شده اما تغییر زیادی صورت نگرفته است. او تایید کرد که عده زیادی این موضوع را نمی‌دانند و اگر جزئیات بیشتری از جمهوری اسلامی منتشر شود به جریان خمینی کمک خواهد شد.

۹. قرنی پرسید که چه کسی همه‌پرسی را اعلام خواهد کرد؟ رایزن سیاسی پاسخ داد که مسلما از نظر بختیار این حق ویژه‌ دولت است؛ اما این موضوع با اعلام غیررسمی توسط بازرگان مغایرتی نخواهد داشت. قرنی پرسید که آیا بازرگان می‌تواند نخستین نفری باشد که این موضوع را مطرح می‌کند؟ رایزن سیاسی پاسخ داد که اپوزیسیون می‌تواند همه‌پرسی درخواست کند و دولت اجازه‌ همه‌پرسی را اعطا خواهد کرد.

۱۰. قرنی پرسید اگر بازرگان کابینه‌اش را اعلام کند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا بختیار او را دستگیر خواهد کرد؟ رایزن سیاسی پاسخ داد که به عقیده‌ او بختیار به وضوح اعلام کرده که چنین دولتی را به عنوان آنچه در دموکراسی غرب دولت سایه گفته می‌شود، خواهد پذیرفت و علیه آن اقدامی نخواهد کرد مگر اینکه عملا برای در دست‌ گرفتن دولت اقدام کنند. بختیار و ارتش گفته‌اند که در این صورت وزرا را دستگیر خواهند کرد.

۱۱. قرنی گفت که رئیس مجلس نزد احمد سیدجوادی رفته و پیشنهاد کرده که مسئله‌ استیضاح دولت در نشست فردا (روز ۶ فوریه) مطرح شود و در نهایت رای عدم اعتماد داده شود. آن‌ها فکر می‌کنند که این روند چندین هفته به طول خواهد انجامید. رایزن سیاسی پاسخ مستقیمی به این مسئله نداد ولی گفت که گذشت زمان و پیروی از قانون اساسی مرهمی برای زخم کنونی ایران خواهد بود.

۱۲. در نهایت قرنی این‌طور جمع‌بندی کرد که آن‌ها توافق کرده‌اند تا بازرگان ماهیت دولت اسلامی را برای بختیار توضیح دهد. رایزن سیاسی موافقت کرد که اگر بختیار غیرمعقولانه عمل کرد به آن‌ها کمک کند. همچنین گفت که دولت ایالات متحده توافق کرده که از نفوذش استفاده کند تا ارتش را از دخالت در امور سیاسی از جمله همه‌پرسی و انتخابات باز دارد. رایزن سیاسی گفت که این موارد صحیح هستند مادامی که قانون اساسی رعایت شود.

۱۳. قرنی بار دیگر به نقش خود در ریشه‌کن ساختن افسران کمونیست ارتش در دهه‌ ۱۹۵۰ اشاره کرد. در پاسخ به پرسش رایزن سیاسی، گفت که حدود ۵۰۰ نفر طرفدار این جریان بودند که او پس از مشورت با شاه تصمیم گرفت با این افسران صحبت کند و آن‌ها اجازه یافتند که به کار خود ادامه دهند. اکثر آن‌ها اکنون بازنشسته شده‌اند؛ اما اطلاعی در دست نیست که چه تعداد سازمان مشابه در ارتش کنونی فعال است. سران ارتش کنونی از شناسایی آن‌ها عاجز هستند. در ارتش جدید این مشکل وجود نخواهد داشت زیرا نظام عادلانه‌ای آن را تصفیه خواهد کرد.

۱۴. مترجم قرنی (که حضور همیشگی دارد) مُجی طاهرزاده بود که در نخستین ملاقات با ما خود را محسن طاهرپور معرفی کرد. او اکنون می‌گوید که تحصیلکرده دانشگاه یوسی‌ال‌اِی است و نزدیک به ۲۰ سال در آمریکا زندگی کرده و از زمان بازگشت به تهران حدود ۳ سال پیش، ریاست مرکز تحقیقات انرژی اتمی را بر عهده دارد. او تمام این حرف‌ها را بازگو کرد تا به ما اطمینان ببخشد اطرافیان خمینی در حقیقت طرفدار آمریکا و غرب هستند و بهترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم حمایت از آن‌هاست.

۱۵. توضیح: قرنی مسلما در جنبش خمینی نقش مهمی دارد ولی این اهمیت آن اندازه که مایل است به ما بقبولاند، نیست. طاهرزاده نیز پرنفوذ است. مشخص است که آن‌ها به گروه بازرگان و نهضت آزادی ایران تعلق ندارند، گروهی که هسته‌ مرکزی جنبش خمینی است. به نظر ما او به خمینی و دیگر رهبران عالی‌رتبه دسترسی دارد و می‌تواند یک کانال ارتباطی مفید باشد.

منبع تاریخ ایرانی