دکتر کاوه احمدی علی آبادی
عضو هئیت علمی دانشگاه آبردین با رتبه پروفسوری
عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)
هالووین یکی از کهن ترین مناسک و جشن هایی است که از دورانی بسیار دور برایمان به یادگار و باقی مانده است. آنقدر دور که هیچ کس دین، کیش یا اساطیری را که شکل دهنده آن بودند، نمی شناسد. هر تلاشی برای پیگیری نمادها و باورها و رسوم و حتی دلیل زمان برگزاری اش ناکافی و عقیم مانده است. برخی تک و توک ریشه های مناسک و آئین های رومی و سلتی باستان یا جشن های فصل برداشت و رسیدن محصول، یا جشن مردگان که امروزه در مکزیک برگزار می شود و به دوران پیش از کلمب برمی گردد و نزد سرخپوستان و بومیان آمریکا متداول بوده یا گرامیداشت مردگان یا قدیسین در مسیحیت (که درحقیقت بعدها توسط مسیحیت بدان افزوده شد) و غیره برایش حدس زده اند که هیچ یک هویت اصلی آن را عیان نمی سازد. چراکه آن به ورای گذشته می رود و به آینده بشر نظر دارد. هالووین مقدس ترین شب سال (ریشه کلمه هالووین مخفف شده از All Hallows‘ Eveningیعنی “همه شب های مقدس” یا “مقدس ترین شب” است) شمرده می شده است. زیرا، پیشگویی های آخرزمانی می گویند (به همین دلیل پیشگویی و فالگیری از جمله آئین های هالووین بوده و هست) که رستاخیز در چنین شبی به وقوع خواهد پیوست. به همین سبب است که موضوع محوری بر پا خاستن مردگان از گورها در هالووین (به سبب رستاخیز) همچنان کانونی ترین مضمون است که به اشکال مختلف در این شب ارائه می شود.
امروزه آن بسان آئینی بیرون آمده است؛ چون هویت یک دین یا کیش با پیروانی را نزد هیچکس ندارد، بلکه با حفظ حقیقتِ “رستاخیز انسان”، با آئین هایی –قابل انعطاف- آن را پاس می داریم و جشن می گیریم، و ممکن است یکی بر کیش مسیحی باشد یا زرتشتی یا اسلام یا یهودی وغیره. اینک آن به مثابه جشنی هیجان انگیز (به ویژه برای کودکان) در آمریکا برگزار می شود که البته سال به سال جهانی تر می گردد. از روزها قبل مغازه داران و سینماها و کانال های متعدد تلویزیونی به پیشواز هالووین می روند و آن در شب هالووین به نقطه اوج اش می رسد. از کدو تنبل های خالی (جک فانوسی) که شکل ارواح بیرون آمده و شمعی درون شان روشن است تا لباس ها و ماسک های ترسناک و روز به روز متنوع تر گرفته تا فیلم هایی که بعضاً سلسله وار هر سال، هفته ها پیش از شب هالووین روی پرده می روند تا بازیگرانی که لباس های ترسناک و اشباح و قاتلان به تن می کنند و در خیابان هنرنمایی می کنند یا در فروشگاه ها بدنبال جلب توجه کودکان و مشتری می گردند و خلاصه شوخی های ترسناکی که دوستان و آشنایان یا حتی رهگذران با یکدیگر یا دیگران می کنند و البته بچه هایی که با انواعی از شمایل های ترسناک به خانه ها رفته و درمی زنند (و می گویند: Trick-or–Treat ؛ اصطلاحاً یعنی چیزی بده تا اذیت ات نکنیم) تا بسان ارواحی سرگردان توسط صاحب خانه ها پنداشته شوند که باید آجیل و شیرینی و تنقلات دریافت کنند، باشد تا از آزارشان منصرف شوند.
واژه “هالووین مبارک” نیز که بسیار بین مردم و به خصوص اشباح واره ها رد و بدل می شود، در این جشن استثناً– دارای ایهام است و معنایی دوگانه دارد. آن علاوه بر تبریک متداول هر جشنی، کنایه ای است از نمایش وحشتناک و بلایی که –به عنوان ضیافت زامبی ها– در شب هالووین قرار است بر سر دیگران بیاورند و قربانی هنوز از آن خبر ندارد.
چند شخصیت نیز که در ژانر وحشت شکل گرفته اند در این هالووین ایفای نقش می کنند که با ماسک ها و لباس ها و نمایش های هالووین و به خصوص در دنیای فیلم و سینما به اَشکال مختلف ظاهر می شوند. معروف ترین شان “فرِدی” و “جیسن” اند. جیسن شخصیتی است زمینی که با ماسکی بر صورت که سوراخ هایی در آن تعبیه شده –که مثلاً کرم و حشرات موذی از آن بیرون می آیند– و تبری در دست که در شب هالووین دست به قتل های فیزیکی قربانیان می زند. اما “فرِدی” با صورتی به شدت سوخته، شخصیتی است اثیری که در اذهان قربانیان –در خواب یا بیداری– حلول می کند و می تواند آنان را به کارهایی وادارد که حتی تصورش را نیز نمی کنند؛ به طوری که مرز بین واقعیت، خیال و خواب و توهم برای قربانی فرو می ریزد. مثلاً می تواند دوست تان را به شکل دشمن یا شخصی جانی به شما نشان دهد و وقتی شما برای نجات خودتان، او را می کشید، ناگهان می بینید که او دوست یا یکی از اعضای خانواده تان بوده است! هر دو در ژانر وحشت بسیار تأثیرگذارند و نه فقط برای کودکان که برای بزرگسالان نیز.
