به اين راحتي نمي توانيد ريچارد فراي را بشناسيد؛ شناخت فراي طلب تان، همان رفيق تان سعيد امامي را نمي شناسيد

دکتر کاوه احمدی علی آبادی

عضو هئيت علمي دانشگاه آبردين با رتبه پروفسوري

عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)

ريچارد فراي كه بود؟ در عرصه تحقيقات و به خصوص ايران شناسي آنقدر بزرگ كه در گنجايش ذهن بسياري از سران حكومتي ايران نمي گنجد، چه رسد جوجه حزب الهي هاي تحريك شده توسط برخي از عوامل اطلاعاتي رژيم كه تنها به خاطر چند سانديس به خيابان مي ريزند. از اين تيپ انقلابي زياد سراغ داريم كه در ابتداي انقلاب همين كارها را كردند، اما پس از اندكي كسب علم و تجربه، از بابت كردهاي شان پشيمان شدند و بعضاً گريه مي كردند (محكم تر بزن تو سرت كه شايد تكاني خورد و آدم شدي). در حال حاضر هيچ كس را در حوزه ايران شناسي در حد و اندازه هاي فراي نداريم و شايد تا سال ها نخواهيم داشت. اين همه مورخان و محققان ايراني و اسلامي پيرامون تاريخ تمدن ايران نوشتند، همه را اگر يك سمت بگذاريد، قابل مقايسه با كارهاي او نيست. چون ايران شناسي در غرب توسط و از كانال چند نفر انگشت شمار صورت گرفت كه ريچارد فراي يكي از آن ها و برجسته ترين شان بود.

قابل تأمل است كه ريچارد فراي از جمله كساني بود كه در ليست سياه سعيد امامي قرار داشت و او را جاسوس معرفي مي كرد! همان سعيد امامي كه توسط رژيم ايران به عنوان جاسوس اسرائيل معرفي شد!! يعني بحث رقابت جاسوسان مطرح بود كه جاسوسي به جاسوسي ديگر حسادت مي ورزيد و عليه او اقدام مي كرد!؟ معمولاً جاسوسان يكديگر را ترور نمي كنند و با يكديگر همكاري نيز دارند. البته جاسوسي سعيد امامي با توجه به اين كه معاونت وزارت اطلاعات را برعهده داشت، ديگر بحث نفوذ در ميان نيست، بلكه بحث بر سيطره كامل امنيتي است و چنان كه امامي نيز اعتراف كرد، تمامي تصميمات اش با اطلاع بالاترين مقامات ايران صورت گرفته بود و مي گرفت. اما اگر با فرض اين كه فراي جاسوس باشد، چه اطلاعات محرمانه اي را مي تواند منتقل كند؟ معرفي مناطق آثار باستاني ايران كه موقع بمباران، آسيب نبينند. به عبارتي فردي مفيد چون فراي حتي با فرض جاسوسي، هرگز ضربه اي به كشوري كه شيفته اش است نمي زند و اين امثال سعيد امامي ها و رفقاي اش اينك در سازمان هاي امنيتي ايران هستند كه به كشور لطمات جبران ناپذير زدند و مي زنند.

با اين همه، گستره حملات به فراي نشان مي دهد كه اگر سعيد امامي تاريخ مصرف اش تمام شد و حذف شد، اما جهانبيني اش هنوز زنده است و از نهادهاي امنيتي نيز فراتر رفته و به سازمان هاي مختلف و حتي مجلس كنوني ايران نيز رسيده است! واقعيت اين است كه به خاك سپردن فراي در ايران بيشتر براي ايرانيان يك افتخار خواهد بود، تا فراي و خانواده اش. اقدامات اراذل و اوباش مذهبي بيشتر مايه شرمساري است و تأكيدي ديگر بر اين حقيقت، كه ايرانيان امروز با تفكرات طالباني در كشورشان دست و پنجه نرم مي كنند و يكي از سياه ترين دوران تاريخي شان را سپري مي كنند (خري بر خري سوار مي بينم). افكار فراي پيرامون جايگاه ايرانيان در هويت و تكوين تاريخ و تمدن اسلامي اينك در مهمترين تصميمات كشوري لحاظ مي شود و توسعه ايراني-اسلامي كه از سال ها قبل در دستور كار بوده، تنها يكي از تأثيرات آن است؛ بماند كه طراحان آن توسعه هنوز نمي دانند كه فرهنگ و تمدن را نمي توان با بخشنامه تعيين كرد و هيچ دولتي نمي تواند هويت آن را تعيين كند و هر دولتي خود محصول آن خواهد بود. آنچه از محل مزار فراي مهمتر است، كارهاي سترگ وي در تاريخ و تمدن ايران و حتي اسلامي است كه بسياري از آن بي اطلاع اند و بايد آن توسط رسانه ها معرفي شود. مورخان بسياري داريم كه از عدم مطرح شدن كتب و نظريات شان در زمينه تاريخ و تمدن گله دارند. نخست اين كه بسياري از آن ها فاقد روح علمي است و از زبان همان پاراگراف اول شان مي توان پي برد كه تمايلات احساسي را دنبال مي كند. در حالي كه كار فراي، اولاً نه توصيفي كه تحليلي است و ثانياً براي هر استنتاجي، مجموعه اي از فرضيات مطرح در آن حوزه را عنوان مي كند و با مقايسه تطبيقي انواعي از ادله و شواهد (از كتب و آثار باستاني گرفته تا سكه هاي يافت شده و غيره) و شناسايي تناقضات شان، در نهايت به فرضيه اي مي رسد و تقريباً در ميان اين تحليل هرگز نمي تواند يافت كه نظر فراي تمايل به كداميك را دنبال مي كرد.

فراي در زمان دولت هاي قبلي كاري ارزشمند در زمينه ايران شناسي انجام داد و هزاران حلقه فيلم تهيه شد كه قرار بود، در جامعه انعكاس يابد كه متأسفانه خبري از آن نشد و اميدوارم كه دولت كنوني اقدامي براي پيگيري آن انجام دهد و آن را بدون توجه به تنگ نظرهاي تفكرات امنيتي براي همگان عيني سازد.