به آفريقا؛ ياد بگيريم بدون خشونت و افراط به سوي اصلاحات برويم

دكتر كاوه احمدي علي آبادي

عضو هيئت علمي دانشگاه آبردين با رتبه پروفسوري

عضو جامعه شناسان بدون مرز

تونس

خوشبختانه باز هم تونسي ها نشان دادند كه پيشتازان برحق انقلاب بهار عربي هستند و از پس بحران هاي پس از آن نيز آنقدر موفق برآمدند كه مي تواند الگويي مناسب براي ساير كشورها در بهار عربي باشد. النهضه تونس نيز به عنوان تنها گروه اسلام گراي موفق در بهار عربي ثابت كرد كه مي توان اسلام را با دموكراسي خواست، اگر شيفته قدرت و مست حضور مداوم در رأس حكومت نباشيم. دموكراسي يعني پايبندي بر اين چرخش مداوم احزاب و فعالان سياسي و بي طرفي همزمان حكومت. حكومت بايد بي طرف باشد، همچنان كه همواره داور بايد بي طرف باشد (به همين سبب در مدينة النبي پيروان هر دين و آئيني بر شريعت خود آزاد بودند و همگان مجبور نبودند تا به شريعت اسلام گردن نهند، با آن كه پيامبر در رأس حكومت بوده و قدرت در دست پيامبر بود) و گرنه هر نتيجه اي در بازي بي ارزش خواهد بود و مجلس و دولت بايد منتخب باشند كه مي توانند به طيفي يا ديدگاهي متمايل باشند و مي توانند “برنامه هايي” همسو با طيف خود را پيش برند، اما هيچ اكثريت انتخاباتي در دموكراسي نمي تواند به صرف رأي بيشتر و حتي مطلق، “حقوق ديگران” را ناديده بگيرد يا پايمال سازد، و گرنه به جاي دموكراسي در تله ديكتاتوري اكثريت بر اقليت خواهيم افتاد. تمايز اين دو نكته، يعني “برنامه ها” با “حقوق” در دموكراسي بسيار كليدي است.

مصر

اخوان المسلمين مصر نمي دانستند كه چه كنند تا خرابكاري هاي يك سال گذشته شان را مردم فراموش كنند و ساير انقلابيون را با اعتراضات شان همراه سازند. اما به هر ميزان كه آنان ناتوان بودند، دادستان مصر همواره چون يك منجي با يك شيرين كاري، مشكل را براي شان حل كرده كه آخرين موردش به زندان فرستادن سه تن از جوانان در رأس انقلاب اول مصر است. براوو؛ حتي يك نفوذي اخواني نمي توانست اين گونه كودكانه و نابخردانه رفتار كند! نخست وزير مصر نيز تاكنون شخصي مسئول و باكفايت نشان نداده است و دو نمونه آخرش، يكي تصويب قانوني براي مجوز تظاهرات است كه هنوز نيز براي مصر در داخل و خارج مشكل ساز است و دومين مورد، اتهام زني چشم بسته به ديگران بدون ادله است كه تنها پس از لحظاتي بعد از وقوع انفجار در يك مركز امنيتي در المنصوره، اخوان المسلمين را متهم به اقدامات تروريستي كرده است؛ آن هم وقتي مي دانيم كه به جز اخوان المسلين، گروه هاي تروريستي مختلفي در صحراي سينا فعال اند. جداي از اين كه اخوان المسلمين آن عمليات تروريستي را محكوم كرده و يك گروه تروريستي رسماً مسئوليت اش را پذيرفته، چنين اتهاماتي نياز به تحقيقات اوليه و اثبات دارد و تنها يك جاي دنيا را مي شناسم كه مقامات اش همين طور به شكلي فله اي و چشم بسته ديگران را محكوم مي كنند و آن ايران پس از انقلاب 57 است. به ارتش و رئيس جمهوري مصر هشدار مي دهم، درصورتي كه دادستان و نخست وزير دولت موقت مصر را تعويض نكنيد، با بحران هاي بيشتر مواجه خواهيد شد. به خصوص كه اقدامات نخست وزير كنوني مصر تاكنون به گونه اي است كه انگار انقلابي در مصر روي نداده و تو گويي مي خواهد از انقلابيون مصر انتقام بگيرد و بخشي از رفتارهاي او موجب شد كه البرادعي صحنه را ترك كند. اقدام افراطي گذاشتن اخوان المسلمين در ليست تروريستي نيز اشتباه ديگري است كه تنها بحران را حادتر مي سازد و در انتخابات پيش رو شما نياز به آرام كردن كشور داريد، نه توسعه بحران و اقدامات قهري و افراطي. درضمن، قرار نيست به متهمان يا حتي مجرمان افترا بزنيم و آنان را وراي اعمالي كه انجام داده اند، محكوم كنيم و گرنه خود ظالم خواهيم بود و مشروعيت مان را از دست مي دهيم. از اين دست افتراها در اتهاماتي كه به مرسي و اخواني ها نيز اخيراً وارد ساخته ايد، ديده مي شود! به هر ميزان كه ژنرال سيسي و ارتش مصر -و تا حدي رئيس جمهور مصر محبوب شده اند، نخست وزير موقت مصر با اقدامات نسنجيده در دولت موقت و به خصوص بخش امنيتي نتوانستند مطالبات مردم را تأمين كنند و محبوبيت چنداني نيز ندارند و با هر اقدامي هم از آن مرتب مي كاهند. به هر روي بايد خاطر نشان كنم مثل اين كه برخي مقامات يادشان رفته كه دولت كنوني مصر موقت است و اگر از آن بالا پايين بيايند، با اين عملكرد در مصر نمي توانند زندگي كنند و بايد به كشوري ديگر فرار كنند.

سودان جنوبي

سودان جنوبي با درگيري هاي اخير نشان داد كه اگر مردمي ياد نگيرند تا مشكلات شان را ولو با دشمنان شان با گفتگو و طرق مسالمت آميز حل كنند و تصور كنند كه تنها با روش هاي خشونت آميز و با زور اسلحه مي توانند به همه حقوق شان برسند، چيزي نخواهد گذشت كه با دوستان و همرزمان شان نيز همان مشكل را پيدا خواهند و با اولين اختلاف، دست به اسلحه خواهند برد، چون مهمتر از دشمنان، به خودشان ياد نداده اند تا اختلافات را مديريت كنند. باري، اقدامات به موقع جامعه جهاني در سودان جنوبي –برخلاف سوريه، موجب شد كه تاكنون بحران تا حد زيادي مهار شود و اميدوارم كه سياسيون امروز و همرزمان سابق سودان جنوبي بدانند كه اگر با يكديگر به تفاهم نرسند ممكن است خود و كشورشان را به ورطه چه فاجعه اي بكشانند؛ ان هم وقتي كه وضعيت سوريه اينك جلوي ديدگان ماست.

اتحاديه آفريقا

از اتحاديه آفريقا انتظار مي رود تا نقشي پررنگ تر در تحولات سياسي و تقابل هاي سياسي كه به درگيري هاي نظامي كشيده مي شود، ايفاء نمايد. اتحاديه آفريقا هم در درگيري هاي احتمالي كشورها، انسداد سياسي دولت ها و مطالبات مسالمت آميز ملت ها بايد فعالانه عمل كند و بداند كي و كجا و به چه شكلي نقشي موثر بازي كند. نبايد فراموش كند كه با وجود تعامل مداوم و همكاري با دولت ها و مقامات كشورها، بايد مدافع حقوق ملت ها و مطالبات معوقه مردم باشد و بايد از تعامل با دولت ها و مقامات در راه انتقال قدرت به مردم و تأمين مطالبات مردم با كمترين هزينه بهره برد. ميراث ماندلا و به خصوص روش و منش او، يكي از بهترين نقشه هاي راه براي حركت در جهت خواسته هاي مردم با كمترين هزينه و انساني تر روش ها در آفريقاست. آنان مي توانند از تجربه هاي اتحاديه اروپا در راه دموكراسي و تعويض چرخشي قدرت نيز بهره برند. در دستور كار گذاشتن اصلاحاتي هدفمند و گام به گام براي همه اعضاي اتحاديه آفريقا و بهره مندي از تجارب كشورهاي آفريقايي موفق در آن زمينه، شدني و بسيار كارساز خواهد بود.

فرانسه

مايه خرسندي است كه فرانسه به نقش هاي مسئولانه اي در خاورميانه و آفريقا بيشتر روي آورده كه هر جا دولت كنوني آمريكا نمي تواند يا نمي خواهد به ايفاي نقش بپردازد، فرانسه بدون جاه طلبي و براي مبارزه با اسلام گرايان تروريست و كمك به كشورهاي عربي وارد صحنه مي شود و همزمان براي بهبود وضعيت حقوق بشر نيز در آن كشورها اصرار دارد. اتحاديه اروپا از زمان تأسيس روش و منشي كاملاً متفاوت با روش هاي استعماري گذشته اتخاذ كرده و اينك مي توانيم نقش كاملاً متفاوت شان را در آفريقا و نزد افكار عمومي مردم شان ببينيم كه اگر در دوران استعمار فرانسه، خواهان خروج فرانسه از كشورشان بودند، اينك در كمك ها و حتي ورود سربازان فرانسه به كشورهاي بحران زده استقبال مي كنند كه آنان را از دست اسلام گرايان تروريست و درگيري هاي قومي مي رهانند. نقش فرانسه در كشورهاي عربي مي تواند پررنگ تر نيز شود، به ويژه اين كه فرانسه از جمله كشورهايي نيست كه در توطئه “كمربند سبز” و تقويت اسلام گرايان منطقه خاورميانه دست داشته اند و همواره از بابت سوءاستفاده از دين در سياست و ساير حوزه هاي زندگي نگران بوده و هست. تقويت جامعه مدني و آموزش به نيروهاي امنيتي و نظامي كشورهاي آفريقا تا با معترضان و مخالفان رفتارهاي خشونت آميز انجام ندهند و حتي در درگيري هاي نظامي، مرتكب جنايت نشوند و انجام هر نوع عملي نسبت به نيروهاي مقابل را جايز نشمرند، از جمله راهبردهاي فرانسه در آفريقا مي تواند باشد. به خصوص در تعامل با اتحاديه آفريقا و پيرامون تجاربي كه مقامات  و دول اتحاديه اروپا در محترم شمردن حقوق مردم و طرق تأمين آن، فرانسه و اتحاديه اروپا داشتند كه با جلسات منظم و پيگير قابل حصول خواهند بود.