بازی اردن – ویتنام اولین بازی یک هشتم نهایی تاریخ جام ملت‌ها بود که در پایان ۱۲۰ دقیقه برنده نداشت و تیم برنده در ضربات پنالتی مشخص شد.
تا قبل از شروع هفدهمین دوره جام ملتهای آسیا ۲۶ بازی در این جام به پنالتی رفته بود و بازی اردن – ویتنام بیست و هفتمین بازی در تاریخ این جام بود که پیروز آن در پنالتی‌ها مشخص شد.
به همین بهانه در این گزارش به تاریخچه بازی‌هایی در تاریخ جام ملت‌ها پرداختیم که نتیجه آن نه در ۹۰ دقیقه وقت قانونی، نه در وقت اضافه و گل‌های طلایی و نقره‌ای تعیین شده و فقط ضربات پنالتی بوده که برنده را مشخص کرده است.
۱۹۷۲ تایلند – بیشترین تعداد بازی‌هایی که به پنالتی رفته است
در آن سال‌ها قرعه‌کشی به معنای امروزی برای بازی‌های مقدماتی و حتی مرحله نهایی انجام نمی‌گرفت و بازی گروه‌بندی بین تیم‌ها برگزار می‌شد. در این سال دو بازی گروه‌بندی مقدماتی به پنالتی کشیده شد. بازی بین تیم‌های عراق-کویت که در آن کویت پیروز شد و بازی سوریه-اردن که سوریه پیروز آن مسابقه بود.
در مرحله نهایی نیز بازی گروه‌بندی میان کره جنوبی و عراق به پنالتی کشیده شد که عراق موفق به شکست کره جنوبی شد.
در مرحله نیمه نهایی بازی کره جنوبی و تایلند با تساوی ۱-۱ در وقت قانونی به پنالتی کشیده شد که کره موفق شد ۲-۱ پنالتی‌ها را ببرد، اما در بازی رده‌بندی در پنالتی‌ها تایلند موفق به شکست جمهوری خمر (کامبوج فعلی) شد.
۱۹۷۶ تهران – ژاپن قربانی پنالتی شد و به تهران نرسید
در این سال در یکی از بازی‌های گروه‌بندی ژاپن مقابل هنگ کنگ در ضربات پنالتی شکست خورد و در گروه کره شمالی قدرتمند در آن سال‌ها و ملقب به طوفان زرد آسیا قرار گرفت و نهایتاً با ایستادن در رده دوم در نیمه نهایی به مصاف چین رفت و با شکست مقابل این تیم از راهیابی به مرحله نهایی که در تهران برگزار می‌شد باز ماند. ژاپنی‌ها ۱۲ سال بعد اولین حضور خود را در مرحله نهایی جام ملتهای آسیا تجربه کردند.
بازی دیگری که در این جام و در مرحله مقدماتی به ضربات پنالتی کشیده شد بازی کره شمالی و هنگ کنگ بود که تیم پیروز به مرحله نهایی صعود می‌کرد. نتیجه این بازی ۱۱-۱۰ به سود کره شمالی به پایان رسید.
۱۹۸۰ کویت – یک جام بدون پنالتی
در این جام تنها یک بازی در مرحله مقدماتی میان مالزی و هنگ کنگ به پنالتی کشیده شد و مالزی توانست با پیروزی در آن بازی جواز حضور در مرحله نهایی بازی‌ها را که در کویت برگزار می‌شد به دست آورد. هیچ یک از بازی‌ها در مرحله نهایی که در کویت برگزار می‌شد به ضربات پنالتی نرفت.
۱۹۸۴ سنگاپور – شروع قصه غم‌انگیز پنالتی‌های ایران
در این جام تنها تکلیف دو بازی در نود دقیقه مشخص نشد و به پنالتی کشیده شد. جالب اینکه در هر دو بازی ایران پای ثابت ماجرا بود. بازی نیمه نهایی در مقابل عربستان و رده بندی مقابل کویت. ایران در پنالتی‌ها هر دو بازی را واگذار کرد و به مقام چهارمی آسیا رسید.
در بازی نیمه‌نهایی ایران پس از توقف مقابل عربستان در وقت‌های قانونی در ضربات پنالتی مقابل عربستان تن به شکست داد. تمام پنالتی‌ها جز پنالتی محمد پنجعلی گل شد و عربستان ۵-۴ به پیروزی رسید. اصغر حاجیلو، جعفر مختاری‌فر، حمید درخشان و شاهرخ بیانی گلزنان ایران در پنالتی‌ها بودند.
دروازه‌بان ایران در این بازی بهروز سلطانی بود، اما در دقیقه ۱۱۷ حافظ طاحونی به جای او به میدان آمد، اما موفق به مهار هیچ یک از ضربات پنالتی عربستان نشد.
در بازی رده بندی نیز پنالتی‌های اصغر حاجیلو، رضا احدی و حمید درخشان گل شد، اما جعفر مختاری‌فر با از دست دادن پنالتی ایران را از رسیدن به سکوی سوم آسیا محروم کرد. حافظ طاحونی دروازه‌بان ایران در این مسابقه بود.
۱۹۸۸ قطر – روی خوش پنالتی‌ها به ایران در بازی نه چندان مهم
در این تورنمنت نیز دو مسابقه به ضربات پنالتی کشید، رده‌بندی و فینال. در بازی رده‌بندی ایران که در نیمه نهایی مغلوب عربستان شده بود نتوانست در ۹۰ دقیقه دروازه چین را باز کند، اما در ضربات پنالتی با اقتدار موفق به شکست چین شد. سه پنالتی چین از دست رفت و سه پنالتی ما تبدیل به گل شد. مجتبی محرمی، محمد حسن انصاری‌فر و مرحوم سیروس قایقران با تبدیل پنالتی‌هایشان به گل ایران به مقام سوم آسیا رساندند. احمدرضا عابدزاده ۲۲ ساله دروازه‌بان تیم ژاندارمری دروازه‌بان ایران در این بازی بود.
در فینال نیز عربستان پس از تساوی بدون گل در ۱۲۰ دقیقه، کره جنوبی را ۴-۳ شکست داد و برای دومین بار متوالی قهرمان آسیا شد.
۱۹۹۲- فقط رده‌بندی
در این تورنمنت تنها بازی رده‌بندی میان چین و امارات به پنالتی کشیده شد که چین ۴-۳ امارات را شکست داد و سوم شد.
۱۹۹۶ – اشتباهات جمال قندور جام را از ایران گرفت
در امارات ۹۶ سه بازی پایانی به پنالتی رفت. نیمه نهایی ایران – عربستان در ورزشگاه شیخ زاید ابوظبی با قضاوت بحث برانگیز جمال قندور مصری صفر صفر مساوی شد و به ضربات پنالتی کشیده شد. پنالتی‌های دوم، چهارم و پنجم ایران توسط افشین پیروانی، حمید استیلی و کریم باقری گل شد، اما پنالتی اول، سوم و ششم توسط علی دایی، داریوش یزدانی و محمد خاکپور از دست رفت تا دست ایران از فینال کوتاه بماند. دروازه‌بان ایران در ضربات پنالتی احمدرضا عابدزاده بود که در دقیقه ۱۱۷ به جای نیما نکسیا وارد زمین شده بود.
در بازی رده‌بندی ایران با مربیگری محمد مایلی کهن نتوانست در ۹۰ دقیق از پس کویت بر بیاید و در ضربات پنالتی این تیم را ۳-۲ شکست داد. مجتبی محرمی پنالتی اول ایران را از دست داد، اما پنالتی‌های حمید استیلی، افشین پیروانی و کریم باقری گل شد و ایران به مقام سوم آسیا رسید. دروازه‌بان ایران در ضربات پنالتی احمدرضا عابدزاده بود.
در فینال نیز عربستان با نلو وینگادا ۴-۲ امارات با مربیگری تومیسلاو ایویچ فقید را شکست داد و برای سومین بار قهرمان آسیا شد.
۲۰۰۰ – بدون پنالتی
در این جام هیچ یک از بازی‌ها به ضربات پنالتی کشیده نشد. اما در دو بازی مرحله یک چهارم نهایی قانون گل طلایی تکلیف تیم برنده را مشخص کرد؛ ایران-کره جنوبی و عربستان-کویت.
۲۰۰۴ – امان از چیپ یحیی
در جام ملتهای ۲۰۰۴ که در کشور چین برگزار می‌شد دو بازی مرحله یک چهارم نهایی در مجموع ۱۲۰ دقیقه برنده‌ای نداشت و تیم برنده در ضربات پنالتی مشخص شد.
بازی بحرین – ازبکستان اولین بازی مرحله یک چهارم نهایی بود که با نتیجه ۲-۲ در وقت قانونی به پایان رسید، اما بحرین در ضربات پنالتی توانست ازبک‌ها را ۴-۳ شکست دهد.
دیگر بازی این مرحله بازی ژاپن-اردن بود که ژاپنی پس از اینکه در ۱۲۰ دقیقه مقابل تیم نه چندان مطرح اردن متوقف شدند موفق به شکست آن‌ها با نتیجه ۴-۳ در پنالتی‌ها شدند.
آخرین بازی این جام که به پنالتی کشید جدال نیمه نهایی میان دو تیم ایران با مربیگری برانکو ایوانکوویچ و چین میزبان به مربیگری آری هان بود. پس از آنکه بازی در وقت‌های قانونی و اضافه با تساوی ۱-۱ به پایان رسید کار به ضربات پنالتی کشید و ایران ۴-۳ مغلوب چین شد. علی دایی، مهدی مهدوی کیا و جواد نکونام سه پنالتی اول را تبدیل به گل کردند، اما پنالتی چهارم و پنجم توسط ایمان مبعلی و یحیی گل محمدی از دست رفت تا ایران همچنان در حسرت رسیدن به فینال بماند.
۲۰۰۷ – سه بازی بدون گل و منجر به ضربات پنالتی برای کره جنوبی پیم فربیک
در این تورنمنت ۴ بازی به وقت اضافه رفت که هر ۴ بازی به ضربات پنالتی کشیده شد. نتیجه دو بازی مرحله یک چهارم نهایی، یک بازی نیمه نهایی و بازی رده‌بندی در ضربات پنالتی مشخص شد.
تقابل ژاپن و استرالیا در مرحله یک چهارم نهایی پس از تساوی ۱-۱ بازی در ضربات پنالتی ۴-۳ به سود ژاپن به پایان رسید تا استرالیا در اولین حضور آسیایی خود از رسیدن به جمع ۴ تیم برتر باز بماند.
دیگر بازی این مرحله، نبرد سنتی ایران-کره جنوبی بود که برای چهارمین بار متوالی در این مرحله تکرار می‌شد و در دوره‌ی بعد این تعداد به ۵ نیز رسید.
ایران با مربیگری امیر قلعه‌نویی بعد از تساوی صفر صفر مقابل کره جنوبی در ضربات پنالتی با نتیجه ۴-۲ مغلوب کره و حذف شد. پنالتی‌های اول و سوم ایران را فریدون زندی و غلامرضا عنایتی به گل تبدیل کردند، اما با درخشش لی وون جائه ضربات دوم و چهارم ایران توسط مهدی مهدوی کیا و رسول خطیبی از دست رفت. دروازه‌بان ایران در طول ۱۲۰ دقیقه این بازی حسن رودباریان بود که در دقیقه ۱۲۰ با وحید طالب‌لو پنالتی‌گیر تعویض شد. در ترکیب ایران در این بازی جواد نکونام، آندرانیک تیموریان و سید جلال حسینی نیز حضور داشتند که هیچ یک جزو پنالتی‌زنان ایران نبودند.
در بازی نیمه نهایی دو تیم کره جنوبی و عراق نیز به تساوی رسیدند، اما عراق موفق شد ۴-۳ این تیم را مثل سال ۱۹۷۲ در ضربات پنالتی شکست دهد و به فینال برسد.
در بازی رده بندی این جام نیز دو تیم کره جنوبی و ژاپن که نیمه‌نهایی را به اعراب غرب آسیا عراق و عربستان باخته بودند به مصاف هم رفتند که کره جنوبی ۶-۵ موفق به شکست ژاپن شد و بر سکوی سوم آسیا ایستاد.
۲۰۱۱- فقط یک بازی به پنالتی کشیده شد
در جام ملتهای ۲۰۱۱ قطر تنها یک بازی نیمه نهایی میان کره جنوبی و ژاپن به پنالتی رفت. این بازی با نتیجه ۲-۲ مساوی در نود دقیقه و وقت‌های اضافه دنبال شد و ژاپن موفق شد ۳-۰ در ضربات پنالتی کره را شکست دهد و به فینال برسد.
۲۰۱۵- دو بازی با ضربات پنالتی در جمعه سیاه
در مجموع ۸ بازی مراحل حذفی تنها تکلیف دو بازی در ۱۲۰ دقیقه مشخص نشد که آن دو بازی هم در یک روز برگزار می‌شد. این دوبازی بین ایران-عراق و ژاپن-امارات در مرحله یک چهارم نهایی بود که بر خلاف پیش‌بینی‌ها ایران و ژاپن نه تنها نتوانستند در ۹۰ دقیقه به برتری برسند بلکه در ضربات پنالتی با برتری عراق و امارات به پایان رسید. ایران در نود دقیقه با عراق ۱-۱ مساوی کرد و در پایان ۱۲۰ دقیقه نتیجه بازی ۳-۳ شد و در ضربات پنالتی ۷-۶ به عراق باخت تا برای سومین بار پیاپی از رسیدن به نیمه نهایی باز ماند. مرتضی پورعلی گنجی، جواد نکونام، سیدجلال حسینی، وریا غفوری، علیرضا جهانبخش و آندرانیک تیموریان پنالتی‌های دوم تا هفتم ایران را گل کردند، اما پنالتی‌های اول و هشتم ایران توسط احسان حاج صفی و وحید امیری از دست رفت. دروازه‌بان ایران در این بازی علیرضا حقیقی بود.
در دیگر بازی این مرحله امارات و ژاپن به تساوی ۱-۱ رسیدند، اما امارات در ضربات پنالتی ۵-۴ ژاپن را شکست دادند و به جمع ۴ تیم برتر رسیدند.
نمایش ناموفق تعویض دروازه‌بانان ایران برای ضربات پنالتی در سه پرده
پرده اول؛ ورزشگاه ملی سنگاپور ۱۹۸۴
در بازی ایران عربستان در مرحله نیمه‌نهایی دروازه‌بان ما بهروز سلطانی بود، اما در دقیقه ۱۱۷ حافظ طاحونی که به پنالتی‌گیر بودن شهرت داشت به جای او به میدان آمد، اما موفق به مهار هیچ یک از ضربات پنالتی عربستان نشد.
پرده دوم؛ استادیوم شیخ زاید ابوظبی امارات ۱۹۹۶
در دقیقه ۱۱۷ بازی ایران – عربستان نیما نکیسا جای خود را به احمدرضا عابدزاده داد. در این بازی حتی عملکرد قابل قبول عابدزاده در ضربات پنالتی به خصوص از لحاظ روحی روانی و از دست رفتن دو پنالتی عربستان نیز نتوانست مانع شکست ایران شود.
پرده سوم؛ استادیوم بوکیت جلیل کوالالامپور ۲۰۰۷
دروازه‌بان ایران در طول ۱۲۰ دقیقه بازی یک چهارم نهایی مقابل کره جنوبی حسن رودباریان دروازه‌بان پاس تهران بود که در آخرین دقیقه از وقت‌های اضافه با وحید طالب‌لو تعویض شد، اما جز مهار پنالتی کیم دو هون نتوانست عکس‌العمل مؤثر دیگری نشان دهد و از شکست ایران در این بازی جلوگیری کند.
ضربات پنالتی ایران در دیگر تورنمنت‌ها – بازی‌های آسیایی
وضعیت پنالتی‌های ایران در بازی‌های آسیایی به مراتب بهتر از جام ملتهای آسیا بوده چرا که ایران در ۴ بازی خود موفق شده یک فینال، یک نیمه نهایی و یک بازی از مرحله یک چهارم نهایی را در پنالتی‌ها به سود خود به پایان برساند و تنها یک بار ۳۳ سال قبل در اولین تجربه خود در ضربات پنالتی بازی را باخته است.
۱۹۸۶ سئول – در بازی مرحله یک چهارم نهایی بازی‌های آسیایی سئول ۱۹۸۶ ایران و کره جنوبی در وقت قانونی ۱-۱ مساوی شدند. اما میزبان توانست در ضربات پنالتی ۵-۴ ایران را شکست داده و به نیمه نهایی برسد. سیروس قایقران، عبدالعلی چنگیز، مجید نامجومطلق و اصغر حاجیلو گل‌های ایران در ضربات پنالتی را زدند، اما پنالتی ناصر محمدخانی گل نشد. مربی ایران در این بازی‌ها زنده یاد پرویز دهداری بود.
۱۹۹۰ پکن – در بازی با کره شمالی در فینال بازی‌های آسیایی پکن بعد از اینکه بازی در ۱۲۰ دقیقه ۰-۰ تمام شد ضربات پنالتی مدال طلای بازی‌های آسیایی را مشخص کرد که در آن ایران ۴-۱ موفق به شکست حریف شرقی شد. در این بازی هر ۴ پنالتی ایران توسط مرحوم سیروس قایقران، محمدحسن انصاریفرد، سیدعلی افتخاری و مجید نامجو مطلق تبدیل به گل شد. مربی ایران در این بازی‌ها علی پروین بود.
۲۰۰۲ بوسان – ایران با برانکو ایوانکوویچ بعد از ۱۶ سال دوباره در نیمه نهایی به مصاف کره جنوبی میزبان رفت و توانست در معدود بازی‌هایی که ضربات پنالتی برای ایران بسیار خوش یمن بوده کره جنوبی را شکست دهد. در این بازی هر ۵ پنالتی ایران توسط جواد نکونام، حسین کعبی، محمد نصرتی، ایمان مبعلی و یحیی گل محمدی گل شد. ایران در فینال با شکست ژاپن قهرمان فوتبال بازی‌های آسیایی شد.
۲۰۰۶ دوحه – ایران با مربیگری رنه سیموئز برزیلی در این بازی‌ها شرکت کرد. در مرحله یک چهارم نهایی ایران در مقابل چین قرار گرفت و بازی در ۹۰ دقیقه ۱-۱ مساوی شد. در وقت‌های اضافه تلاش دو تیم یک گل را برای هر یک به همراه داشت تا کار به ضربات پنالتی بکشد. ایران در ضربات پنالتی موفق به برد چین با نتیجه ۸-۷ شد. آرش برهانی، بهشاد یاورزاده، جلال اکبری، خسرو حیدری، مهرداد اولادی، سید جلال حسینی، پژمان منتظری و محسن ارزانی پنالتی‌های ایران را گل زدند و پنالتی سوم ایران توسط مازیار زارع از دست رفت.
جمع‌بندی
در این گزارش وضعیت نتایج تیم ملی ایران در ضربات پنالتی بررسی شد. بازی‌های ایران در جام جهانی، فوتبال المپیک و مقدماتی جام جهانی هیچ‌گاه به ضربات پنالتی کشیده نشده است. این اتفاق تنها در جام ملتهای آسیا و بازی آسیایی برای تیم ملی رخ داده است. در بازی‌های آسیایی ۴ بار در مرحله حذفی ایران با حریفش به مساوی رسیده که در ۳ بازی موفق به برد شده و در یک بازی پنالتی‌ها را باخته است. اما در جام ملتهای آسیا شرایط برای تیم ملی کاملاً متفاوت بوده است. با احتساب بازی‌های دور مقدماتی تاکنون در مجموع ۲۷ بازی در تاریخ جام ملت‌ها به پنالتی کشیده شده است که از این مجموع سهم ایران ۸ بازی در مراحل حذفی بوده که در ضربات پنالتی نتیجه مشخص شده است. از این حیث ایران در بین تیم‌های آسیایی رکوددار است و هیچ تیمی بیشتر از ایران بازی‌هایش به پنالتی نرفته است. در برخی از این بازی‌ها ایران در طول مسابقه تیم برتر میدان بوده که اغلب با قضاوت ضعیف داور یا پیروزی را از دست داده یا نتوانسته گل برتری را به ثمر برساند. ایران در ۶ مسابقه از بازی‌هایی که به پنالتی رفته بازنده مسابقه بوده است و به همین دلیل است که می‌توان لقب “پنالتی‌باز بدشانس” را برای تیم ملی ایران برگزید. “پنالتی‌باز” به این دلیل که ایران تیمی است که بیشتر از هر تیم دیگری در آسیا بازی‌های مرحله حذفی‌اش به ضربات پنالتی کشیده شده و بیشترین بازی در پنالتی‌ها را دارد و “بدشانس” به آن دلیل که از ۸ بازی ۶ بازی مهم را در پنالتی باخته و دو برد در پنالتی مربوط به بازی‌های نه چندان مهم رده‌بندی بوده است.
به گزارش “ورزش سه”،تردیدی نیست شانس برنده شدن تیم‌ها در ضربات پنالتی مساوی و ۵۰-۵۰ است و اتفاقات و نتیجه ضربات پنالتی هیچ گاه تابعی از برتری‌های فنی تیم‌ها و شرایط داخل زمین در طول مسابقه نبوده است، اما به کرات دیده شده آمادگی روحی و روانی و درخشش یک ستاره در درون دروازه شانس موفقیت تیم در پنالتی‌ها را افزایش داده است. بنا بر اظهار نظر اغلب کارشناسان، با توجه به توانایی‌های تیمی و فردی، تیم ملی در شرایط کنونی قادر است در نود دقیقه هر تیمی را در سطح قاره آسیا شکست دهد، اما در صورت رفتن بازی‌ها به پنالتی این بار شرایط تیم ملی بسیار متفاوت از قبل است و ما تیم از قبل باخته در پنالتی‌ها نیستیم. تیم ملی ایران در امارات ۲۰۱۹ در شرایطی است که با اتکا به نقاط مثبتی، چون آمادگی روحی و روانی بازیکنان، ظرفیت‌های بالای کادر مربیان از نظر مسائل روانی، توان فنی بازیکنان با تجربه تیم و در اختیار داشتن یک دروازه‌بان مطمئن مانند علیرضا بیرانوند که بسیاری از فاکتور‌های یک دروازه‌بان بین‌المللی موفق را دارا می‌باشد می‌تواند ضمن شکست دادن هر رقیبی طلسم ایران در ضربات پنالتی را نیز بشکند.
