گفتگوی یورو نیوز (علی خردپیر) با کورش زعیم و اردشیر ارجمند
۲٤ژوئیه ۲٠۱۵- ۲ مرداد ۱۳۹٤خ
پرونده فعالیت‌های اتمی جمهوری اسلامی ایران پس از ۲۱ ماه مذاکره در دولت حسن روحانی به سرانجام رسید و با استقبال گسترده‌ای در افکار عمومی جامعه مواجه شد. بسیاری چشم انتظار بهبود شرایط اقتصادی و توسعه روابط بین المللی کشور پس از لغو تحریم‌ها هستند. با این حال این پرسش وجود دارد که باز شدن گره این پرونده قطور در رابطه با شش قدرت جهانی چه تاثیری بر فضای سیاسی داخلی می گذارد. آیا کنشگران سیاسی از این آرامش نسبی به دست آمده بین “نظام و غرب” نفعی می برند یا الزاما رابطه‌ای میان سیاست خارجی و داخلی جمهوری اسلامی ایران برقرار نیست. یورونیوز این پرسش را با دو تن از فعالان سیاسی در میان گذاشته است.
کورش زعیم، عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران و اردشیر امیرارجمند که در سال ۱۳۸۸ از مشاوران میرحسین موسوی نامزد انتخابات ریاست جمهوری بود، دو چهره از دو جریان مختلف سیاسی هستند که امکان فعالیت آزاد سیاسی در داخل کشور را ندارند.
آقای زعیم که از نخستین زندانیان دهه شصت در ارتباط با برخورد با جبهه ملی است می گوید: «زمانی می توان انتظار داشت که این توافق تاثیری برای باز شدن فضای سیاسی داشته باشد که در ساختار نظام یکپارچگی وجود داشته باشد. اکنون در ساختار نظام دوگانگی یا بهتر بگویم چندگانگی وجود دارد. مردم از توافق به دست آمده رضایت دارند، اما در داخل نظام این طور نیست. به همین دلیل دولت، قدرتی را که باید داشته باشد ندارد و نمی‌تواند قوه قضائیه و دستگاه‌های امنیتی را برای بازکردن فضا مجاب کند.»
اردشیر امیرارجمند که از سوی رسانه‌های نزدیک به جناح تندروی حاکمیت از عوامل “فتنه” خوانده می شود و امکان بازگشت به ایران بدون احتمال بازداشت را نیافته است بر این باور است که: «باید بین قرارداد و دینامیسمی که بابت آن ایجاد می شود، تفکیک قایل شد. به طور قطع انتظار می رود که دینامیسم ناشی از انعقاد این توافقنامه سبب گشایش در شرایط داخلی شود. البته این دو لازم و ملزوم هم نیستند ولی انتظاری که مردم از آقای روحانی دارند این است. امیدواریم که پس از مساله پرونده اتمی در عرصه بین الملل دیگر بهانه‌ای برای پرداختن به مسایل داخلی وجود نداشته باشد.»
آقای امیرارجمند توضیح می دهد: «ما بر اساس این توافق از مرحله‌ای عبور می کنیم و برخی از تابوها شکسته می شود. برخی از گذاره‌های ایدئولوژیک و سیاسی تغییر می کند. صف بندی‌های سیاسی می تواند تغییر کند و توازن قوای سیاسی در داخل نیز می تواند دستخوش دگرگونی شود. این‌ها می تواند در شرایطی به نفع جامعه مدنی در ایران باشد. این جامعه مدنی حامی انعقاد قرارداد بوده است و می دانیم که تا ساعات پایانی انعقاد قرارداد، یک جریان بسیار قوی در ایران مخالف آن بود و به هر حال آقای روحانی به پشتوانه ملت بود که توانست این تعهد را عملی سازد. حضور جامعه مدنی پشت سر آقای روحانی می تواند نقطه قوتی باشد و حرکتی را در بطن جامعه ایجاد کند تا توازن قوا تغییر یابد.»
در دیگر سو، آقای زعیم معتقد است که نظام سیاسی ایران «دستخوش توازن قوا» نشده بلکه آگاهانه در پی «رنگ آمیزی فضای سیاسی» است. وی می گوید: «جمهوری اسلامی به دلیل همین توافق اتمی، سعی در رنگ آمیزی فضای سیاسی دارد. به این معنی که زندانیانی را آزاد می کنند که منتقد ساختار نیستند. از طرف دیگر دستگیری‌ها و اعدام‌ها افزایش یافته و فشار بر سازمان‌های مستقل و ملی و بیرون از حاکمیت مانند جبهه ملی ایران به هیچ وجه کم نشده است.»
این عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران در سال ۱۳۹۰ محاکمه و به ۳ سال حبس تعلیقی محکوم شد. ماه گذشته نیز به دادگاه رفته و قرار است روز شنبه حکمش ابلاغ شود. آقای زعیم یادآور می شود: «در دوران آقای خاتمی کمی از فشارها کاسته شد، باز در دوران آقای احمدی نژاد فشارها بسیار افزایش یافت و از سال ۱۳۸۵ تا پایان دولت ایشان، من سه باز زندانی شدم. علاوه بر من دو سه تن دیگر مثل آقای دکتر علی رشیدی نیز زندانی شدند. در حال حاضر هرگز شرایط مانند دوره آقای خاتمی نیست و تهدیدها زیاد است.»
وی در تهران با اشاره به تاثیر مذاکرات و توافق هسته‌ای بر شرایط داخلی می افزاید: «پیش از توافق هسته‌ای و برای سال ها، برپایی جلسات شورای جبهه ملی ممنوع بود ولی اواخر مذاکرات، اجازه دادند که این جلسات برگزار شود. این اجازه مشروط به شرکت نکردن افرادی است که با سیاست‌های نظام مخالفت می کنند. حتی برخی از اعضای شورای جبهه ملی را که ترجیح می دهند جلسات بی‌چالش و آرام برپا شود نیز مجبور کرده اند تا تلاش کنند دو سه تن از اعضای چالشگر را از این جلسات حذف کنند. این اتفاق نیفتاده و نخواهد افتاد اما نمونه‌ای از فشارهای امنیتی روی جبهه ملی است.»
مخالفت اصلی تندروها با تنش‌زدایی در داخل است
عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی معتقد است که اگر رئیس جمهوری بخواهد در برنامه‌های آینده نیز موفق باشد مجبور به تلاش برای گشایش فضای سیاسی است. آقای امیرارجمند در پاریس بین تلاش و اقدام عملی در این راستا با به دست آوردن نتیجه تمایز قایل است. وی می گوید: «وقتی قرار باشد که تحریم‌ها لغو شود و ارتباط با جامعه جهانی توسعه یابد، تبعاتی در پی خواهد بود. یکی از این تبعات، لزوم بازشدن فضای سیاسی در داخل کشور است.» و البته در ادامه خاطرنشان می شود که: «نیروهایی که مخالف با این توافق بودند، موافق با گشایش داخلی هم نیستند. آنچه می تواند در این جا کمک کند، همان دینامیسمی است که ناشی از انعقاد قرارداد است.»
آقای ارجمند در رابطه با نقش رهبر جمهوری اسلامی در برابر هر تحول احتمالی می گوید: «جامعه مدنی، رهبر و طیفی که چندان تمایلی به انعقاد این توافقنامه نداشت را مجبور کرد تا با آن موافقت کند.»
علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی عید فطر تاکید کرد که سیاست منطقه‌ای نظام پس از توافق هسته‌ای تغییری نخواهد کرد. از آقای امیرارجمند پرسیدیم که آیا احتمال دارد که تصمیمی مشابه نیز در رابطه با سیاست داخلی گرفته شده باشد؟. وی پاسخ داد: «حرف‌های دیگری نیز زده شد که خوشبختانه و با توجه به واقعیت ها، مجبور به تغییرش شدند. امیدواریم در این زمینه نیز این هوش و ذکاوت را داشته باشند که گشایش داخلی صورت گیرد در غیر این صورت، دستاوردهای این توافق نیز نمی تواند پایدار باشد و اصولا منافع بلند مدت ملی ما ایجاب می کند که چنین تحولی صورت گیرد؛ حتی اگر رهبری و نیروهای حامی ایشان، فقط به فکر حفظ نظام باشند، باز هم ایجاب می کند که مخالفتی با تغییر نکنند. به هر حال ما شاهد ادامه مخالفت‌ها از جانب گروهی خواهیم بود. باید گفته شود که مخالفت اصلی و اساسی این گروه، بیشتر در رابطه با تنش زدایی در عرصه داخلی است ولی امیدواریم که با قدم اول مجبور به برداشتن قدم‌های بعدی به عقب شوند.»
محک خوردن روحانی در نیمه دوم سال
«ما می‌دانیم که آقای روحانی به خاطر حیثیت سیاسی‌اش در تاریخ معاصر، کوشش می‌کند و خواهد کرد ولی هنوز نتوانسته به جناح تندرو که سازمان‌های امنیتی و نظامی را در دست دارد، چیره شود.» آقای زعیم با بیان این سخن می‌گوید برای تشخیص اینکه توافق هسته‌ای چه تاثیری بر شرایط فعالیت سیاسی در داخل کشور داشته و نیز حسن روحانی تا چه اندازه موفق به گشایش فضای سیاسی بوده است باید انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی را نظاره کرد.
وی می گوید: «یکی از نشانه‌هایی که می‌توان درخصوص بازشدن فضای سیاسی پس از توافق پیگیری کرد، انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفندماه است. من در این رابطه نامه سرگشاده‌ای به رئیس جمهوری نوشته‌ام، که اگر قصد بازکردن فضای سیاسی را دارند، شرایطی را ایجاد کنند که همه کنشگران سیاسی بدون محدودیت و تبعیض و بدون تعهد یا الزام به چند اصل قانون اساسی که خلاف حقوق‌بشر و دموکراسی است اجازه مشارکت داشته باشند. با این حال چنین قدرتی را در ایشان نمی‌بینم و فقط حضور اصلاح‌طلبان را در انتخابات پیش‌رو امکان‌پذیر می‌بینم.»
آقای امیرارجمند نیز با اشاره به اینکه «ما از آقای روحانی حمایت کردیم تا مساله بین‌المللی حل شود و ایشان با رای بخش قابل توجهی از هوادران جنبش سبز و نیروهای اصلاح‌طلب به قدرت رسید.» می گوید: «اکنون انتظار می‌رود که ایشان پس از عملی کردن وعده اول خود، به دیگر وعده‌ها نیز عمل کند. ما سعی می‌کنیم رفتار معقولی داشته باشیم و تا هنگامی‌که قرارداد به مرحله اجرایی برسد باید فرصت داد که آقای روحانی بدون دغدغه کارشان را انجام دهند. با این حال مطالبات خود را به طور جدی مطرح و دنبال می‌کنیم و امیدواریم که آقای روحانی از خطابه فراتر برود و کاری انجام دهد که محسوس باشد. مهم اقدام ایشان و به نتیجه رسیدن مساله‌ای دیگر است. امیدواریم آقای روحانی پس از مهرماه اقداماتی اساسی انجام دهد.»
http://persian.euronews.com/2015/07/24/pe-iran-political-atmosphere-after-nuclear-deal/
http://kouroshzaim.org/DetailsData.asp?IDdata=726
