در هفته گذشته لایحه جدید تقسیمات کشوری که به ابتکار راهنمایی شخص اول مملکت تهیه و تنظیم شده بود در جلسه فوق‌العاده هیات دولت در پیشگاه اعلیحضرت همایونی به تصویب رسید. به موجب این لایحه بحرین، سیستان، لرستان و کردستان هر یک به صورت استان جداگانه‌‌ای در خواهند آمد و ایران به جای ده استان، دارای چهارده استان خواهد شد.
تصمیم دولت مخصوصا از این لحاظ جالب توجه و مهم بود که بحرین نیز به طور رسمی به صورت یکی از استان‌های ایران درآمده و پس از تصویب لایحه جدید تقسیمات کشوری در مجلسین، دولت موظف است برای احراز حق حاکمیت ایران بر بحرین دست به اقدامات جدی و اساسی بزند.
بدون مقدمه نبوده است
تصمیم دولت ایران که به راهنمایی و ابتکار شخص شاهنشاه اتخاذ شده سر و صدای زیادی در دنیا به راه انداخته و مخصوصا مطبوعات و دستگاه‌های تبلیغاتی انگلستان جار و جنجال بی‌سابقه‌ای درباره آن آغاز کرده‌اند. رادیو لندن و خبرگزاری انگلیسی رویتر در یک هفته اخیر گفتارهای گوناگونی درباره «استقلال بحرین» و بی‌پایه بودن ادعای دولت ایران انتشار داده‌اند و سخنگوی رسمی وزارت خارجه انگلستان هم اظهار داشته است که «نظریه موکد دولت بریتانیا بر این است که بحرین یک کشور مستقل بوده و تحت حمایت بریتانیا می‌باشد.»
از طرف دیگر دولت ایران هم دست به یک سلسله اقدامات جدی برای احراز حاکمیت خود بر بحرین زده و در این خصوص مشغول مطالعه شده است. مذاکرات مستقیم با انگلستان و ارجاع قضیه به سازمان ملل متحد راه‌حل‌هایی است که بیشتر از همه مورد نظر قرار گرفته، ولی در محافل دولتی و پارلمانی گفته می‌شود که اقدامات دولت بدون فراهم ساختن مقدمات امر نبوده و غیر از دو راه حل فوق اقدامات دیگری نیز محتمل است.
هفته گذشته در کریدورهای وزارت امور خارجه گفته می‌شد که با وجود آنکه در اظهارات مقامات دولت انگلیس مطالب تازه‌ای وجود ندارد، معهذا مقامات ایرانی در این مورد اعتراض کرده‌اند و سفارت کبرای ایران در لندن مخصوصا به اظهارات اخیر سخنگوی وزارت خارجه انگلیس اعتراض خواهد کرد.
دولت ایران در هر موقع و هر موردی که پیش آمده و از طرف دولت انگلیس یا دول دیگری علیه حاکمیت ایران بر بحرین اقدامی به عمل آمده است شدیدا اعتراض کرده است. در یکی دو سال اخیر مقامات ایرانی در مورد بحرین مذاکرات زیادی با مقامات دولت انگلیس به عمل آورده‌اند و در بعضی موارد نیز از جمله در ماه گذشته که دولت انگلیس منامه را به عنوان یک بندر آزاد اعلام کرد، شدیدا اعتراض نموده‌اند.
مذاکرات مستقیم
در مورد جریانات اخیر مقامات وزارت خارجه متذکر شدند که در وضع موجود بحرین جزو لایتجزای ایران است و از لحاظ سیاسی و حقوقی یک حالت غیر عادی است و ما نه این حالت غیرطبیعی را که از طرف دولت انگلستان تحت عنوان شیخ‌نشین مستقل و تحت‌الحمایه انگلیس معرفی می‌شود می‌شناسیم و نه برای هیچ دولت دیگری حقوقی می‌توان نسبت به بحرین قائل شد و از آنجایی که این حالت غیرعادی و مصنوعی تحت کیفیات و شرایطی به وجود آمده که با موازین حقوق بین‌المللی ابدا سازگار نیست ما حقوق خود را نسبت به جزایر بحرین مسلم می‌دانیم زیرا هیچ عمل غیرقانونی نمی‌تواند منشاء امور حقوقی بشود.
در روابط بین‌المللی اغلب پیش می‌آید که وضع بالفعل (دو فاکتو) ناحیه‌ای با وضع حقوقی (دوژورد) آن مغایرت دارد. این وضع بالفعل غیرعادی شناخته می‌شود و مخالف با نظم بین‌المللی است و به هر حال حقوق حاکمیت بحرین متعلق به ایران می‌باشد.
ایران دوستی مردم بحرین
یک نکته دیگر اینکه بعد از جریانات و حوادث اخیر در بحرین و تظاهراتی که علیه انگلستان در آنجا شد مردم بحرین در هر فرصت مراتب ایران‌دوستی خود را اعلام کرده‌اند و شاهنشاه و پارلمان را تنها مرجع خود دانسته‌اند. به قراری که اطلاع حاصل شده است اهالی بحرین استدعای حمایت برای انجام انتخابات در بحرین و اعزام نماینده به مجلس شورای ملی کرده‌اند و این موضوع که درگذشته هم نیز سابقه داشته است بیش از پیش جلب توجه کرده است و اقدامات اخیر دولت در تنظیم لایحه تقسیمات کشوری با توجه به این جریانات نیز بوده است.
به علاوه از نظر مقامات ایرانی تقسیمات کشوری و تعیین مجمع‌الجزایر بحرین به صورت یک استان امر فوق‌العاده نیست، چه در گذشته نیز مرتبا بحرین در تقسیمات کشوری منظور می‌شده است و اکنون نیز بعضی از نقاط فارس جزو همین آستان بحرین می‌باشد لکن هنوز مرکز این استان تعیین نشده است که در فارس خواهد بود یا در بحرین.
نظر دول غربی
مقامات ایرانی با توجه به اینکه از طرف دولت انگلیس بحرین مستقل معرفی می‌گردد امیدوارند که مذاکرات خود را مستقیما با شیخ بحرین شروع نمایند. یک موضوع دیگر که فعلا مورد مطالعه و بحث محافل سیاسی و مقامات وزارتخانه قرار دارد اینست که دول غرب مایل هستند که استقلال شیخ‌نشین‌های خلیج فارس از طرف دول اطراف آن شناخته شود.
مقامات ایرانی با این موضوع مخالفتی ندارند چه معتقدند که به استثنای بحرین که جزو لاینفک ایران می‌باشد سایر شیخ‌نشین‌ها بهتر است مستقل باشند. این موضوع از این نظر بیشتر حائز اهمیت می‌باشد که ظاهرا بعضی از دول عربی فعالیت شدیدی در میان این شیخ‌نشین‌ها به نفع خود شروع کرده‌اند.
بحرین و موقعیت بین‌المللی ایران
در تهران، با توجه به اوضاع خاورمیانه و قدمی که ایران برای استقرار حاکمیت خود در بحرین برداشته، چنین پیش‌بینی می‌شود که موقعیت بین‌المللی ایران از نظر سیاست شرق و غرب تغییر خواهد کرد. محافل غربی در تهران و ناظرین سیاسی چنین پیش‌بینی می‌کنند که هرگز پیوند‌ها و رشته‌های دوستی خود را با دول غرب به خصوص آمریکا و انگلیس نخواهد گسیخت. منتهی در مورد اختلافی که بین این کشور و انگلستان در مساله بحرین به وجود آمده است، با مداخله کشورهای عضو پیمان بغداد و در یک محیط مسالمت‌آمیز این قضیه حل خواهد شد و همان‌طور که در مساله نفت در سال ۱۹۳۲ دولت انگلیس در مذاکرات دو جانبه حاضر شد سهم ایران را افزایش دهد، در این اختلاف نیز حق حاکمیت را بر بحرین خواهد شناخت.
به طوری که پیش‌بینی می‌شود ایران به زودی واحدهای دریایی خود را توسعه داده و یک ارتباط نظامی قابل اطمینانی بین سواحل جنوبی کشور و جزایر بحرین به وجود خواهد آورد و اگر تغییری در موقعیت بین‌المللی ایران حاصل شود از جهت جبهه سیاسی شرق و غرب نبوده، بلکه به مناسبت موقعیت آن در بین کشورهای خاورمیانه و به خصوص خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند خواهد بود.
مجله خواندنیها
سال ۱۸، شماره ۱۸، سه‌شنبه ۲۸ آبان ۱۳۳۶
