دکتر کاوه احمدی علی آبادی
عضو هیئت علمی دانشگاه آبردین با رتبه پروفسوری
عضو جامعه شناسان بدون مرز(ssf)
فکر می کنم یک تشکر بزرگ به مقامات روس و به خصوص آقای پوتین بدهکارم. از بابت کار بسیار مهمی که صورت دادند و درخواستم را بابت توقف استفاده از بمب های بشکه ای توسط رژیم اسد پذیرفته و به سرعت عملی ساختند. البته اهمیت کار ارزشمند شما نه در پذیرش پیشنهاد من که در جلوگیری از مرگ غیرنظامیان و کودکانی است که دیگر بابت بمباران های کور بشکه ای کشته نمی شوند. به سبب “صداقتی” که هم در این امر و هم گفتگوهای جدید برای حل بحران سوریه به خرج دادید، وظیفه اخلاقی خود می بینم که نکاتی را صادقانه به شما در میان بگذارم. در راه استفاده از نیروی نظامی و هزینه های سنگین آن، در همان تله ای نیافتید که شوروی سابق افتاد و در مسیر اشتباه رقابت تسلیحاتی با غرب فرو رفت و دچار بحران اقتصادی شد و یک دفعه چشم باز کرد و از درون فرو پاشید. از مانورهای نظامی در جوار اروپا و ناتو پرهیز کنید. قدرت نظامی شما همچون قدرت نظامی آمریکا، ناتو و چین برای همگان شناخته شده است و هیچ یک نیاز به چنگ و دندان نشان دادن برای انعکاس توانایی های تان ندارید. مانورهای نظامی تنها هزینه های هنگفتی برای تان به بار می آورد و با کاهش قیمت نفت می تواند برای تان بحران زا گردد. همین عملیاتی را که در سوریه و عراق انجام می دهید بهتر از هر مانور نظامی تجربه عملی و فنی برای ارتش روسیه است و انعکاس دهنده توانایی های نظامی تان. درضمن، برای این که هزینه های مشارکت تان در جنگ با تروریست در سوریه و احتمالاً عراق کاهش یابد، ترجیحاً از سلاح هایی استفاده کنید که هزینه های کمتری دارند و چه بهتر از سلاح هایی بهره برید که علاوه بر دقت لازم در حال خارج کردن از رده برای جایگزینی با سلاح های پیشرفته تر و به روز در ارتش روسیه هستید. در صورتی که خواستید در بخش هایی از عراق نیز در عملیات نظامی علیه داعش وارد شوید، چون هزینه های دو جنگ برای تان سنگین خواهد بود، سلاح های مورد استفاده را با فروش به عراق وارد جنگ کنید و در مواردی که نیاز به آموزش نیروهای عراقی است، می توانید موقتاً از پرسنل و خلبانان روس استفاده کنید تا آموزش نیروهای عراقی به پایان برسد و خودشان عملیات نظامی را اجرایی کنند. البته ورود به عملیات در عراق بسته به تصمیم و صلاح دید خودتان دارد. آمریکا و روسیه و اروپا اینک بهتر از هر زمان دیگر نسبت به فاجعه رو به گسترش سوریه و عراق وقوف یافته اند و کسی بهتر از آنان نمی تواند “با همفکری و همکاری” در سوریه و عراق به این بحران های پایدار فایق بیاید؛ اینک زمان آن نیست که چشم بسته اقدامات یکدیگر را محکوم کنید، بلکه باید طی گفتگوهای متعدد به درکی مشترک نسبت به آن و یافتن راه حل بدون زرنگی یا لج بازی دست یافت.
روسیه در حل مسأله سوریه نه تنها صداقت دارد بلکه مدتی است نقشی بسیار مثبت ایفاء می کند. بحران آوارگان برای غرب ابتدا به معضلی مهم و حالا به بحرانی جدی بدل شده که اتفاقاً غرب و به خصوص اروپا هیچ راه حلی را نیز هنوز برای آن نیافته اند که مدام بحرانی تر نیز می شود و اگر سیاستمداران روسیه صداقت نداشتند می توانستند دست روی دست بگذارند تا این بحران همچنان تداوم داشته و به ابعاد آن برای غرب افزوده شود (چون جنگ فرسایشی در سوریه به ضرر ایران هست، اما به ضرر روسیه نیست). ولی در حالی که غرب به خاطر مسائل اوکراین، آنان را تحریم کرده، آنان وارد این بازی خطرناک نشدند و با گفتگوهای جدید در ژنو خواهان حل آن هستند. چیزی که امیدوارم علاوه بر اپوزیسیون سوریه، مقامات آمریکایی و اروپایی نیز متوجه آن باشند. اپوزیسیون سوریه توجه کند که روسیه برخلاف ارزیابی تان دشمن تان نیست بلکه “مدافع متحد خود است”. ما باید همواره به طرف مقابل گوش دهیم و قضایای را از زاویه دید دیگران ببینیم و این در بسیاری موارد سبب خواهد شد به دیدگاه جدید و چه بسا فصول مشترک و حتی تفاهم دست یابیم. واقعیت این است که اینک مسأله سوریه تنها اسد نیست و حتی صرفاً داعش نیز نیست و جنگ های نیابتی منطقه ای به همراه سال ها تنش بین اقوام و مذاهب سر باز کرده اند و چشم خود را روی دیگر مسائل بستن، راه حل نیست. روسیه در زمینه به رسمیت شناختن ارتش آزاد سوریه نیز انعطاف بزرگی نشان داد و برای شناسایی مواضع تان نیز نیاز به گفتگو با شما ندارد و عکس های ماهواره ای دقیق شان –که اینک می بینید مواضع پنهان داعش و القاعده را چقدر دقیق هدف قرار می دهد- همه چیز را برای شان گویا و آشکار کرده است. این شما هستید که نباید دچار این اشتباه مهلک شوید که جنگ با اسد، شما را به سوی اتحاد با داعش یا القاعده یا هر جانی دیگری بکشاند. برخی از مواضع گروه های خارج از داعش و القاعده که توسط روسیه هدف قرار گرفته عملیات نظامی و همکاری نظامی مشترک با القاعده (النصره) صورت می دادند. این طور نیست که ما ابتدا با یک تصمیم و انتخاب درست، آزاد باشیم که پس از آن هر کاری خواستیم بکنیم و باید مدام خود را ارزیابی و اصلاح کنیم. دیدیم که مقامات ترک که در ابتدای بحران سوریه بهترین مواضع را داشتند، به تدریج به سوی خطرناک ترین مواضع یعنی تقویت داعش و ایستادگی در مقابل خواسته های مردم کُرد –آن هم عملاً (و نه در حرف) به مثابه تو گویی یک دشمن- کشیده شدند (و البته شما را نیز به همراه خودشان منزوی کردند)، در حالی که حتی اسد در همین ایام رو به اصلاحاتی داشته است. اگر تنها به انتقام از دشمنان بیاندیشیم روزی چشم باز می کنیم و می بینیم که به یک جانی تمام عیار بدل شدیم و همه آن چیزی شدیم که روزی محکوم کرده و منفور می پنداشتیم.
عدم دعوت از اپوزیسیون سوریه و سایر سوریان در مذاکرات اخیر ژنو برای این بود که روسیه و آمریکا به درستی متوجه شدند که مشکل سوریه به مسأله ای منطقه ای و جهانی بدل شده که ابتدا این قدرت های جهانی و منطقه ای هستند که باید گره های مابین شان را باز کنند و سپس طرف های مختلف سوری را وارد گفتگوهای جدی کنند. در گام های بعدی همه طرف های سوری وارد روند مذاکره خواهند شد؛ البته باز مقامات روس و آمریکا باید مدام چون ادابتور و کاتالیزور وارد گفتگوهای تان شود تا پیشرفت داشته باشید و اگر کار گفتگو صرفاً به سوریان سپرده شود، مذاکره تان به هیچ نتیجه ای که نمی رسد هیچ، به دعوا و فحش و یقه گیری کشیده می شود. اپوزیسیون سوریه نیاز نیست به آمریکا و روسیه شیوه مذاکره کردن یاد دهند، آنان قوی ترین، تواناترین و خلاق ترین تیم های دیپلماسی حال حاضر جهان هستند و خوب می دانند که چه می کنند و دقیقاً برعکس، اپوزیسیون سوریه باید سعی کند چون یک کارآموزی از آنان، راه گفتگو علارغم اختلافات و رسیدن به تفاهم با وجود پایداری برخی از اختلافات جدی و انجام کار مشترک در عین استقلال رأی را یاد بگیرند که در آینده بسیار به دردشان خواهند خورد و گرنه برای اداره سوریه فردا دچار مشکلات جدی و درگیری های عبث خواهند شد و در حالی که مردم سوریه فقیر و محتاج و کشور ویرانه شده، آنان به درگیری های سیاسی مشغول اند؛ مشابه آنچه مدتی است در لیبی روی می دهد. من و مقامات روس در این مورد اتفاق نظر و تأکید داریم که علاوه بر رژیم اسد و اپوزیسیون سوریه (به جز داعش و القاعده) باید مقامات کردها و اقلیت های شمال سوریه (کانتون ها) و نیروهای منتقد داخل سوریه (که باید از آنان به عنوان نیروهای میانه روی واقعی یاد کرد) برای هر مذاکره صلح دعوت و به عنوان یک طرف سوری (یعنی گفتگوها چهار جانبه سوریان و نه دو جانبه) فعال حضور داشته باشند.
اپوزیسیون سوریه توجه کند که حتی رژیم ایران که اکنون نیروهایش بخشی از سوریه را اشغال کرده اند، “دربست” دشمن شما نیست، چون اساساً قدرت در ایران یکپارچه نیست (و حتی کسانی را که روی صحنه می بینید، صحنه گردانان واقعی جریان ها و تصمیمات نیستند). دولت جدید ایران از مخالفان جدی دخالت های سپاه و نیروهای امنیتی ایران در سوریه به سبب صرف هزینه های هنگفت و بی پایان در شرایط دشوار اقتصادی است. دیدیم که چگونه زوج روحانی-ظریف توانست یکی از بزرگترین بن بست های رژیم ایران با غرب را که برای چند دهه ادامه داشت، بشکند و با وجود مخالفت شدید نیروهای تندروی مهندسی شده توسط نهادهای امنیتی ایران، خواسته خود و مردم ایران را به کرسی بنشاند. رئیس جمهور کنونی ایران برخلاف روضه خوان های بی وجود که شجاعت پذیرش مسئولیت نسبت به تصمیمات شان را ندارند، سیاستمدار “باوجودی” است و اگر ایستادگی او علارغم سکوت روضه خوان ها و همین طور انعطاف توأم با ابتکارات ظریف نبود (البته در کنار زوج اوباما-کری در آن سوی)، اینک ما در وسط یک جنگ منطقه ای ایستاده بودیم که وضعیتی مشابه فاجعه سوریه گریبان همه مردم منطقه را گرفته بود. تیم مذاکره کننده تان را آماده کنید که با آنان فتوحات و دستاوردهای بیشتری از جنگ در پیش رو دارید.
