روزنامه قرن بیستم؛ ۷ اسفند ۱۳۰۱
نجار‌ها پی استفاده برای اطفال خوردسال روی یک چوبه خراطی‌شدئی پاکیزه به ارتفاع نیم زرع یک آدمک کوچک چوبی درست می‌کنند. دست‌های آن آدمک چوبی را طوری ترتیب می‌دهند که در موقع سکون به بالای چوب چسبیده و بدن آن آدمک به حالت طبیعی متصل بر آن چوبه عمودی ایستاده است.
شاهکاری که در این بازیچه به کار برده شده این است که: «یک ریسمانی به دست و پای آن اسکلت تخته‌ای بسته و از سوراخی که در بالای آن چوبه است، می‌گذرانند و به همین وسیله هر وقت آن ریسمان کشیده شود آدمک چوبی با کمال چابکی بر بالای چوبه جستن کرده و پس از رها کردن ریسمان پایین می‌افتد.»
وثوق‌الدوله آن نجار سیاسی و صنعت‌گر طرار و حقه‌باز زبردست، موقع زمامداری خود و زمان انتخابات دوره حاضر عده‌ای از همین آدمک‌ها، با جمیع آن خصوصیات به اسم وکلای ملت ساخته و دست و پا و جمیع افکار و اراده آنها را به یک ریسمان و بند مخصوصی بسته از سوراخ کرسی‌های پارلمان گذرانده و سر آن رشته را به دست نماینده دولت انگلیس سپرده که هر وقت آن ریسمان را آنها بخواهند بکشند و آن آدمک‌ها از جای جستن کنند، هر وقت نکشند آنها نشسته باشند. این را هم بگویم که قسمت اعظم مجلس را نمی‌توان در ردیف آدمک‌ها فرض کرد ولی تک تک میان آنها از این آدمک‌ها پیدا می‌شود. می‌گویید نه، حالا یکی از آنها را نشان می‌دهم.
جناب آقای حاجی میرزا عبدالوهاب (آن خزانۀ گوشت) ایشان هر وقت بر‌می‌خیزند من یقین می‌کنم که آن ریسمان مخصوص را کشیده‌اند. اگر می‌خواهید آن ریسمان را ببینید آن ریسمان غیرمرئی نیست ولی یک نمونۀ از آن ریسمان را ذیلا به نظر قارئین می‌رسانم.
سواد مراسله ویس قنسول انگلیسها در همدان به یکی از دوستان خودشان
ویس قنسول بریطانیا
همدان
۲۶ شوال ۱۳۳۸
خدمت جناب مستطاب استظهاری مشفق محترم مهربان آقای حاجی میرزا عبدالوهاب دامت برکاته
پس از طی مراسم ارادت و مودت باطنی لازم گردید، محض استحضار خاطر شریف مشروحه ذیل را تصدیع دهد- از قرار اطلاعات واصله دو سه روز قبل مجلسی از کلیه آقایان و خوانین معظم شهر تشکیل و جنابعالی هم در آنجا تشریف داشته‌اید و پس از مذاکرات چندی و یا قرار شده و رای داده‌اند که تلگرافی مبنی به تقاضای رفع مزاحمت اغیار به آستان اقدس شهریاری شاه ایران مخابره نمایند؛ اولا دوستدار از این حسن نیت جنابعالی و اهالی شهر نهایت تشکر را دارم که اغلب اوقات دقت خودتان را صرف رفع ظلم اغیار می‌فرمایید البته این نوع اقدامات بسیار مفید و سودمند و ناشی از جدیت اهالی و رفع اغتشاش از خود و همراهی آنها با اشخاصی که کمک آنها را می‌نمایند خواهد بود چون می‌دانم که ممکن است در آتیه برای طرح مذاکرات جلساتی تشکیل بشود و البته جنابعالی هم تشریف خواهید داشت. این است محض اطلاع خاطر جنابعالی و عموم طبقات محترم مردم اشعار می‌دارد که در چندی قبل موقعی که در بغداد جزئی اغتشاش از طرف بعضی اشخاص هرج و مرج‌طلب بی‌اهمیت شروع شده بود حضرت اجل آقای مستر ویلسن حاکم کل سیاسی عراق عرب و ایران مجلسی از طبقات اهالی بغداد تشکیل داده و خود ایشان در آن مجلس نطقی فرموده و اشعار داشته‌اند که اهالی بغداد باید به خوبی مسبوق باشند که نظامیان دولت فخیمه انگلیس فقط به واسطه تقاضای مجمع اتفاق ملل عهده‌دار تشکیل حکومت آتیه بین‌النهرین شده و تعلل و تسامحی که متاسفانه رخ می‌دهد برای علل و جهاتی است که ما نمی‌توانیم به این آسانی حل کنیم مثلا موانع سرعت مقصد ما در قبل حکومت آتیه بین‌النهرین اولا به واسطه طول مدت جنگ بین‌المللی و امتداد قبول امضاء صلح عمومی و قبول معاهده صلح خصوصی با دولت عثمانی و غیره و غیره بوده ولی من امیدوارم که دولت به این زودی‌ها موفق به اقدام مقصد خود بشود منتها و مهم‌ترین خبری که باید خاطرنشان آقایان نمود این است که در هر موقع دولتی یا مملکتی قیمومیت امور سیاسی و غیره دولت و مملکت دیگری را عهده‌دار شود اول و مهم‌ترین شرط آن این است که افراد و اهالی آن مملکت که قیم لازم دارند همواره در فکر اصلاح انتظامات امور مملکتی خود باشند و تا موقعی که شما ترتیب و نظم خود را داده و اسباب هرج و مرج مملکت خود را از دست به هر وسیله مرتکب می‌شوید دولت دیگر چگونه می‌تواند قیمومیت شما را به عهده خود بگیرد. اقل چیزی که برای شما لازم بل الزم است این مساله خواهد بود که اسباب انتظام مملکت را به هر شکلی که ممکن است فراهم نموده و مجری دارید زیرا اهالی بغداد مخصوصا شورشیان باید به خوبی بدانند که تمام اقدامات آنها بر علیه اصلاحات امور وطن خود آنها خواهد بود فقط اسباب جزیی معطلی کار هموطنان محترم خودشان خواهد گردید. به طور حتم بدانید من اوضاع را قدری ناپسندیده و از نظامیان دولت فخیمه تقاضای رفع این زحمت و غائله بنمایم به فوریت به اندازه قشون و قوای حاضر می‌نماید که هیچ قوه از بین‌النهرین و اطراف آن طاقت مقاومت نداشته باشد و جلوگیری از او نشود لهذا به وسیله اولتیماتوم به شما می‌گویم که به کلی در سر جای خود راحت و آرام باشید و ابدا در خیال اقدامی بر علیه اوضاع کنونی نباشید زیرا که فقط ضرر و خسران آن به خود شما و هموطنان محترم شما خواهد بود و در آخر نطق خودشان فرموده‌اند دولت انگلیس قیمومیت بین‌النهرین را فقط به واسطه تقاضای مجمع اتفاق ملل به عهده و کف کفایت خود گرفته (با صدای بلند و ابدا به هیچ وجه من‌الوجوه امکان ندارد که دولت قوایی که نقدا در بین‌النهرین دارد بیرون ببرد مگر موقعی که بتواند مجمع اتفاق ملل را راضی و قانع نمایند که دیگر بین‌النهرین احتیاجی به وجود قیم ندارد و خود به تنهایی می‌تواند حکومت خود را اداره نماید و این مساله هم ابدا ممکن نخواهد شد زیرا که بین‌النهرین همواره تا مدت بسیار متمادی محتاج به وجود مربی خواهد بود.
این فوق را در سیم ماه جون فرنگی ۱۹۲۰ در چهل و چهار یوم قبل در بغداد و حضور عموم اشراف بغداد فرموده‌اند. در خاتمه تقاضا دارد هرگاه تاکنون تلگرافی به طهران مخابره فرموده یا می‌فرمایید سواد آن را جهت دوستدار ارسال دارید که دوستدار هم عین آن را به انگلیسی ترجمه و به طهران خدمت جناب وزیر مختار دولت فخیمه انگلیس ارسال خواهم داشت بدین وسیله مودت و دوستی صمیمانه خود را تجدید می‌نماید (قونسول و حاکم سیاسی دولت فخیمه انگلیس مقیم همدان).
غرض از غیری گویا روس‌هاست؛ معلوم می‌شود که انگلیسها خودشان را با ما غیر نمی‌دانند بلکه خودمانی می‌دانند یا شاید فقط با آقای حاجی میرزا عبدالوهاب خودمانی هستند.
باری از این مراسله چنین فهمیده می‌شود که در کلیه قضایا از قنسول‌گری و یا سفارت به آقای حاجی میرزا عبدالوهاب دستور داده می‌شود و تمام نشست و برخواست]برخاست[ جناب ایشان منوط به امر و نهی نمایندگان دولت انگلیس است.
ایرانی‌ها اینهمه همه نتیجه دو سال زمام داری وثوق‌الدوله است.
ایرانی‌ها فکر بکنید و ببینید چقدر شرم‌آور است که وکیل و نماینده یک مملکت در امور حیاتی رای خود را اسیر اراده یک دولت دشمنی بدارد.
گذشته، گذشته است.
ایرانی‌ها برای دوره پنجم در فکر باشید لااقل کاری بکنید که این قبیل مزدور‌ها داخل مجلس نباشند.
همدانی‌ها مراسله فوق را بخوانید و بفهمید که چه آدمی به نام وکالت و نمایندگی از طرف شما در مجلس شورای طهران نشسته است، در صورتی که روح عموم اهالی همدان از این مرد در زجر است و ایشان در حقیقت وکیل پسر فرمانفرما سالار لشگر هستند.
(خدا به ایران رحم کرده و بحمدالله این قبیل اشخاص در مجلس تا آن اندازه که انگلیسها انتظار داشتند نه مدد پیدا کردند و نه نفوذ وگرنه ایران جزو هندوستان شده بود!)
همدانی‌ها، همشهری‌های عزیز برای دوره پنجم مجلس دیگر این آقای انگلیسی را در نظر نگیرید. همدان گهواره باباطاهر و قبرستان بوعلی است.
برای دوره پنجم مجلس کسی را انتخاب کنید که وقتی گفتند این مرد نماینده همدان است بتوان گفت که این مرد همشهری بوعلی سینا و باباطاهر عریانست دیگر کسی را انتخاب نکنید که بند و بستی با مقامات اجنبی داشته و در حکم آدمک چوبی بوده و از خود اراده نداشته باشد.
